Bilişsel gelişim dönemleri kpss gelişim psikolojisi dersinde işlenen ve Piaget’in oluşturduğu dönemlerden oluşur. Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri Duyusal motor dönemi, işlem öncesi dönem, somut işlemler dönemi ve soyut işlemler dönemi olarak ele alınmaktadır.
Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri
Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri içinde bu bölümde duyusal motor dönemini işleyeceğiz. Bu dönemin özellikleri ile beraber bu döneme ait kpss sorularında çıkan kavramları da irdeleyeceğiz.
1) Duyusal Motor Dönemi (0-2 Yaş)
2) İşlem Öncesi Dönem (2-6 Yaş)
3) Somut İşlemler Dönemi (6-11 Yaş)
4) Soyut İşlemler Dönemi (11-16 Yaş)
Duyusal Motor Dönemi (0-2 Yaş)
Kpss gelişim psikolojisi Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri içinde yer alan duyusal motor dönemi özelliklerini liste halinde sıralayalım.
- Çocuğun dış dünyayı keşfetmeye başladığı dönemdir. Bu keşif taklit ya da deneme yanılma yoluyla gerçekleşir.
- Çocuklar duyu organlarının algıladığından başka hiçbir şeyi kabul etmezler.
- 6. ve 8. aylar arsında ikincil tepkilerin koordinasyonu vardır. Yani refleksif davranışlardan amaçlı davranışa geçiş vardır.
- 0-8 ay arasında ses bulaşması söz konusudur. Bu aşamada verilen süre önemlidir. Bebek kendini dış dünyadan ayıramıyor.
- 8 ile 18 ay arasında nesne sürekliliğinin kazanılması gerçekleşir. Kişi sürekliliğinin kazanılması nesne sürekliliğine bağlıdır.
- 11. aydan itibaren bebekler nesne kimliğini kazanırlar.
- Döngüsel Tepkiler (Devresel Tepkiler): Belli davranışların sürekli tekrarlanmasıdır. Bir bakıma özümleme çabasıdır. 3 türlü döngüsellik bulunmaktadır.
Birinci Döngüsel Tepkiler (0-6 Ay): Tamamen bedene dönük tekrar hareketleri vardır. Ses bulaşması, sürekli parmağını emmesi, bulduğu bir şeyi ağzına götürmesi vb.
İkinci Döngüsel Tepkiler (6-12 Ay): Dışa dönük tekrarlar mevcuttur. Elindeki kaşığı devamlı masaya vurma, çıkan sesten hoşlanıp davranışını tekrar etme vb.
Üçüncü Döngüsel Tepkiler (12 Ay ve Üzeri): Hoşuna giden bir lafı ya da bir şarkıyı sürekli tekrar etmesi gibi döngüsel tepkilerden oluşur.
- Pasif Beklenti: Kaybolan bir nesnenin ardından hiçbir şey yapmadan sadece bakmasıdır. Nesne sürekliliği ile birlikte 8. aydan itibaren başlar.
- Sihirli Nedensellik: Davranışlar arasında neden sonuç ilişkisi kuramadığı için, burada sebebi sihirsel olarak oluştururlar.
- İlk deneme yanılma öğrenmeleri başlar.
- Doğadan Ayrışma: Bebeğin kendisinin dışında, kendisinden bağımsız bir dünyanın olduğunu fark etmesidir. 7.5-8. aydan itibaren başlar.
- Zihinde Canlandırma: Herhangi bir davranışta bulunmadan önce davranışın zihinde canlandırılmasıdır.
- Ertelenmiş Taklit: Bir başka zihinsel kombinasyon olan ertelenmiş taklit, zihinde canlandırmanın bir sonucudur. Bir davranışın belli bir süre sonra belki de aylar sonra tekrar edilmesi ya da taklit edilmesidir. Hayat boyu devam eder.
Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersine ait Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri içinde yer alan duyusal motor dönemi tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss gelişim psikolojisi konusu Bilişsel Gelişim Dönemleri içinde ikinci sırada yer alan İşlem Öncesi Dönem olacaktır.
Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri, İsviçreli psikolog Jean Piaget tarafından geliştirilmiş bir teoriyi ifade eder. Bu teori, çocukların bilişsel gelişimlerini beş aşamada inceleyerek, çocukların düşünme şekillerinin ve problemleri çözme yeteneklerinin zaman içinde nasıl değiştiğini açıklar.
1. **Duyusal-Motor Dönem**: Bu dönem, doğumdan yaklaşık 2 yaşına kadar olan süreyi kapsar. Çocuklar, duyularını kullanarak dünyayı keşfeder ve motor becerilerini geliştirir. Örneğin, bir çocuğun bir oyuncakla etkileşime geçerken pençe refleksini kullanması ve oyuncağı ağzına götürmesi bu döneme örnektir.
2. **Ön İşlem Dönemi**: Bu dönem, yaklaşık 2 ila 7 yaş arasını kapsar. Çocuklar sembolik düşünmeyi geliştirir ve hayali oyunlar oynamaya başlar. Bu dönemde çocuklar, düşüncelerini simgeler ve semboller kullanarak ifade edebilir. Örneğin, bir çocuğun masa ve sandalyeleri bir araya getirerek hayali bir yemek masası ve sandalye düzeni oluşturması bu döneme örnektir.
3. **Somut İşlem Dönemi**: Bu dönem, yaklaşık 7 ila 11 yaş arasını kapsar. Çocuklar, mantık ve somut düşünme becerilerini geliştirir. Karmaşık problemleri analiz etme ve çözme becerileri artar. Örneğin, bir çocuğun bir nesnenin hacmini veya ağırlığını ölçmek için matematiksel işlemler kullanması bu döneme örnektir.
4. **Formal İşlem Dönemi**: Bu dönem, yaklaşık 11 yaşından itibaren ergenlik dönemi boyunca devam eder. Çocuklar soyut düşünme yeteneklerini geliştirir ve hipotetik-dedüktif akıl yürütme kullanabilir. Karmaşık ve soyut konularda düşünebilirler. Örneğin, bir genç, fizik kurallarını anlayarak ve matematiksel denklemleri çözerek evrenin nasıl oluştuğunu anlamaya çalışabilir.
Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri, çocukların bilişsel gelişiminin evrimsel bir süreç olduğunu ve çocukların yaş ve deneyimlerine göre düşünme şekillerinin nasıl değiştiğini vurgular. Bu teori, eğitimciler ve ebeveynler için önemlidir çünkü çocukların belirli yaş dönemlerinde hangi becerilere ihtiyaç duyduklarını anlamalarına yardımcı olur ve onlara uygun eğitim ve etkinlikler sağlar.
