Piaget Ahlak Gelişimi konumuzda ahlak gelişim evrelerini ve bu evreleri özelliklerini ele alacağız. Piaget bilişsel gelişimde olduğu gibi ahlak gelişiminde de önemli katkılar sağlamıştır. Önceki konumuzda Ahlak Gelişimi konusunu incelemiş ve ahlak gelişimine giriş yapmıştık. Sıradaki kpss gelişim psikolojisi dersi konumuz Piaget Ahlak Gelişimi olacaktır.
Piaget Ahlak Gelişimi
Piaget’e göre ahlak gelişimi, bilişsel gelişime paralellik göstererek ilerler. Bilişsel gelişimi etkileyen faktörlerin ahlak gelişimini de etkilediğini savunur. Bu sebeple ahlak gelişimdeki üst düzeyde gelişim gösterilebilmesi için bilişsel gelişimde üst düzey gelişimin gerçekleşmesi gerekir. Ancak bunun tersi doğrudur diyemeyiz çünkü üst düzey bilişsel gelişime ulaşmış herkes üst düzey ahlaka sahip olmuş olamaz.
Piaget ahlak öncesi evre, dışa bağımlı ahlak, ahlaki özerklik olarak üç dönemde ahlak gelişimini incelemiştir.
Ahlak Öncesi Evre (0-5 yaş)
Piaget 5 yaşına kadar çocukların çevresinde gördüğü olayları aynen taklit ettiğini söyler. Yani çevrelerinde gördükleri olayların ne oldukları, ne anlama geldikleri hakkında fikri yoktur. Yetişkinlerin otoritesine körü körüne bağlıdırlar. Bu dönem Piaget’in bilişsel kuramında duyusal motor ve işlem öncesi döneme denk gelmektedir. Çocukta empati duygusu yoktur. Çocukta bu dönemde hakim olan benmerkezci yapı bunu engellemektedir.
Dışa Bağımlı Ahlak (Ahlaki Gerçekçilik- Heteronom Ahlak) Evresi (6-10 yaş)
6-10 yaş arasındaki çocuklar artık çevrelerindeki olayların anlamlarını kısmen de olsa anlamaya başlarlar. Kurallara mutlak uyum bu dönemin temel özelliğidir. Çocuklara göre kural büyük bir otorite tarafından konulmuştur ve asla sorgulanamaz. Yanlış davranış bu dönemdeki çocuklara göre otomatik olarak cezayı gerektirir. Fakat kendileri de kesin ve değişmez olarak kabul ettikleri bu kurallara uymakta zorlanırlar. Bu evrede çocuklar olayın nedenini, niyetini sorgulamaz. Onlar için nesnel olan sonuç önemlidir.
Ahlaki Özerklik (Otonom Ahlak) Evresi (11 yaş ve üzeri)
Bu evreden itibaren çocuklar kuralların insanlar tarafından konulan basit şeyler olduğunu anlar. Kuralların isteğe ve faydasına göre değiştirilebileceğini anlarlar. Bir kural çiğnenmişse sonuca değil önce nedene ve niyete bakılır ve ahlaki değerlendirme buna bağlı olarak yapılır. Bu evrede nesnel sorumluluk önemini yitirmiş öznel sorumluluk ön plana getirilmiştir.
Bilişsel gelişim kuramına göre bireyler bir alt dönemin sonlarına doğru üst dönemin özelliklerinin belirtilerini göstermeye başlar.
Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersi Piaget Ahlak Gelişimi konusunu tamamladık. Bir sonraki gelişim psikolojisi dersi konumuz Kolhberg ve Ahlak Gelişimi olacaktır.
Piaget Ahlak Gelişimi, çocukların ahlaki düşünce ve davranışlarını nasıl geliştirdiğini açıklayan bir kavramdır. Bu süreç, çocuğun bireysel deneyimleri ve çevresiyle etkileşimiyle şekillenir. İsviçreli psikolog Jean Piaget tarafından geliştirilen bir teori olan Piaget Ahlak Gelişimi, çocukların nasıl ve neden iyi veya kötü davrandığına dair anlayışlarını açıklamayı amaçlar.
Bu teoriye göre, çocukların ahlaki gelişimi dört aşamada gerçekleşir:
1. Cezadan Kaçınma Aşaması
Bu aşamada çocuklar, cezadan kaçınmak için iyi davranırlar. Kendi çıkarlarını gözetir ve başkalarını incitmekten kaçınır. Örneğin, bir çocuk oyuncaklarını paylaşır çünkü başka türlü cezalandırılacağını bilir.
2. Kendi İhtiyaç ve İsteklerine Göre Düşünme Aşaması
Bu aşamada çocuklar, kendi ihtiyaç ve isteklerine dayalı olarak iyi veya kötü davranır. Başkalarını düşünmeye başlamazlar ve sadece kendi çıkarlarını gözetirler.
3. Başkalarını Memnun Etmek Aşaması
Bu aşamada çocuklar, başkalarını mutlu etmek için iyi davranırlar. Başkalarının duygularını ve ihtiyaçlarını daha fazla gözetmeye başlarlar. Örneğin, bir çocuk arkadaşının üzgün olduğunu görünce onu teselli etmek için çaba gösterebilir.
4. Evrensel Adalet Anlayışı Aşaması
Bu aşamada çocuklar, adalet ve eşitlik kavramlarını anlamaya başlarlar. İyi veya kötü davranışları nesnel ölçütlere göre değerlendirirler. Başkalarının görüşlerini ve değerlerini takdir ederler. Örneğin, bir çocuk haksızlıkları fark edip, bunları düzeltmek için harekete geçebilir.
Piaget Ahlak Gelişimi, çocukların ahlaki anlayışlarının nasıl evrildiğini ve olgunlaştığını gösteren önemli bir teoridir. Bu, çocukların sosyal etkileşimlerle ve deneyimleriyle birlikte düşünce ve davranışlarını nasıl şekillendirdiğini açıklar. Bu nedenle, çocukların ahlaki gelişimlerini anlamak ve desteklemek, onların sağlıklı bir şekilde büyümelerini ve birey olarak olgunlaşmalarını sağlamada önemli bir rol oynar.
Tablo 1: Piaget Ahlak Gelişimi Aşamaları
| Aşama | Tanım |
|:——-:|:———————–:|
| 1 | Cezadan Kaçınma |
| 2 | Kendi İhtiyaç ve İsteklere Göre |
| 3 | Başkalarını Memnun Etmek |
| 4 | Evrensel Adalet Anlayışı |
Bu tablo, Piaget Ahlak Gelişimi teorisinin aşamalarını özlü bir şekilde tanımlamaktadır. Her bir aşamanın öne çıkan özellikleri, çocukların ahlaki düşünce ve davranışlarının değişme ve olgunlaşma sürecini göstermektedir.
Tablo 2: Örneklerle Piaget Ahlak Gelişimi Aşamaları
| Aşama | Örnekler |
|:———:|:——————–:|
| 1 | Oyuncaklarını paylaşırken cezadan kaçınma |
| 2 | Sadece kendi çıkarlarına göre hareket etme |
| 3 | Arkadaşının üzgün olduğunu görünce teselli etmek |
| 4 | Haksızlıkları tespit edip düzeltmek için harekete geçme |
Bu tablo, her bir Piaget Ahlak Gelişimi aşamasının örnekleriyle beraber verilmiştir. Bu örnekler, çocukların ahlaki düşünce ve davranışlarının söz konusu aşamalarda nasıl değiştiğini ve geliştiğini anlatmaktadır.
