[ad_1]
Türkiye’de yeryüzü şekilleri bugünkü görünümünü milyon hatta milyarlarca yılda kazanmıştır. Volkanizma, deprem, dağ oluşumu (orojenez), kıta oluşumu (epirojenez) gibi iç kuvvetler ve akarsular, dalgalar, buzullar, rüzgarlar gibi dış kuvvetler Türkiye’de yeryüzü şekilleri oluşumunda etkili kuvvetlerdir. Tabi ki iç ve dış kuvvetlerin hepsi aynı anda olmamıştır. Günümüzde de devam eden bu iç ve dış kuvvetler etkinliklerini bazı jeolojik zamanlarda arttırmışlardır. Herhangi bir jeolojik zamanda bir kuvvet etkinliğini arttırırken, başka bir jeolojik zamanda diğer bir kuvvet etkinliğini arttırmıştır. Bu jeolojik zamanları inceleyelim.
Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri
1. Jeolojik Zaman: Türkiye’de 1. zamana ait oluşumlar kömür yatakları ve masif arazi kütleleri şeklinde olmuştur. Burada bahsedilen masif arazi, sertleşmiş yani oturmuş arazidir.
Birinci zamanda ortaya çıkan taş kömürü yataklarını gür bitki toplulukları oluşturmuştur.
Masif Arazilere örnek olarak aşağıdaki yerleri verebiliriz.
- Yıldız Dağları (Trakya)
- Saruhan – Menteşe (Ege)
- Kırşehir (İç Anadolu)
- Bitlis (Doğu Anadolu)
2. Jeolojik Zaman: Genelde aşınım faaliyetlerinin fazla olduğu bu dönem, yer kabuğu hareketleri açısından Türkiye’de ve Dünya’da sakin geçmiştir.
3. Jeolojik Zaman: Kpss soruları açısından önemli olan bu dönem, Türkiye’yi en çok etkileyen jeolojik dönemdir. Şimdi üçüncü jeolojik zamanda gerçekleşen önemli oluşumları inceleyelim.
- Türkiye’de Alp-Himalaya kıvrım kuşağına bağlı olarak Kuzey Anadolu ve Toros Dağları oluşmuştur.
- Türkiye bugünkü görünümünü hemen hemen kazanmıştı bu zamanda.
- Linyit, bor, tuz, borasit ve petrol yatakları bu dönemde oluşmuştur.
- Arabistan kısmının sıkışmasıyla beraber bazı fay hatları meydana gelmiştir. Bu sıkışmanın sonucunda da Kuzey Anadolu ve Güney Anadolu fay hatları bu dönemde oluşmuştur.
- Volkanik dağlar da yine üçüncü jeolojik zamanda oluşmuştur.
4. Jeolojik Zaman: Kpss coğrafya konusunun bu dönemi de Türkiye’de yeryüzü şekilleri açısından en kısa süren ve halen devam eden jeolojik zamandır. Dördüncü jeolojik zamanda aşağıdaki gelişmeler yaşanmıştır.
- Öncelikle Türkiye’de yeryüzü şekilleri bugünkü görünümünü almıştır.
- İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.
- Egeid karası çökmüş ve onun yerinde Ege Denizi meydana gelmiştir.
- Ağrı, Cilo, Kaçkar, Aladağlar gibi dağlar bu devirde buzullaşmadan etkilenmiştir.
- Önemli iklim değişiklikleri meydana gelmiştir. Ayrıca deniz seviyelerinde de değişimler meydana gelmiştir.
Kpss coğrafya dersinin Türkiye’de yeryüzü şekilleri konusunu kısaca madde halinde özetlemek gerekirse;
- Ülkemizde farklı jeolojik zamanlara ait araziler bulunduğundan bunlara bağlı olarak yer şekillerimiz çeşitlilik göstermektedir.
- Alp – Himalaya kıvrım sisteminde yer alırız.
- 3. ve 4. zamanındaki oluşumlarla bugünkü görünümünü kazanmıştır. Bu yüzden ülkemiz genç, dağlık ve yüksek bir ülkedir.
* Türkiye’de Yükseltinin Fazla Olmasının Sonuçları:
- Yol yapım maliyetleri artmıştır.
- İklim ve bitki örtüsü çeşitliliği oluşmuştur.
- Yaylacılığın gelişimini etkilemiştir.
Ülkemiz ayrıca;
- Dağlık olmasına karşın geniş düzlükler de yer almaktadır. Bunun sebebi ülkemizin toptan yükselmesidir.
- Genç ve faylı olmasından dolayı ülkemizde deprem riski fazladır.
- Kuzey ve Güneyde dağlar kıyıya paralel uzanmıştır.
Bir sonraki genel kültür coğrafya dersinin konusu Türkiye’nin Dağları konusu olacaktır.
Türkiye, çeşitlilik açısından zengin ve önemli bir yeryüzü şekilleri çeşitliliğine sahip bir ülkedir. Coğrafi konumu, dağları, ovaları, akarsuları, gölleri ve sahilleriyle farklı doğal güzellikleri barındıran Türkiye, her biri kendine özgü olan çeşitli bölgelere ayrılmaktadır.
Batı Anadolu Bölgesi, Ege Denizi’ne kıyısı olan ve topraklarını denizel aşındırma ile şekillendiren önemli bir yerdir. HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
Batı Anadolu Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi, yüksek dağları ve volkanik yaylalarıyla dikkat çekmektedir. Kuzeydoğu’da yer alan Kaçkar Dağları, HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
Kaçkar Dağları
Karadeniz Bölgesi, Türkiye’nin en yeşil ve yağışlı bölgelerinden biridir. Bartın, Kastamonu, Sinop ve Ordu gibi iller bu bölgede yer almaktadır. HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
Karadeniz Bölgesi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Fırat ve Dicle nehirleriyle sınırlanan ve engebeli bir araziye sahip olan bir bölgedir. HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi, ülkenin orta kesiminde yer almaktadır ve yaylalar, platolar ve ovalarla karakterizedir. HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
İç Anadolu Bölgesi
Marmara Bölgesi, Boğaziçi, Saros Körfezi, Çanakkale Boğazı ve İstanbul gibi önemli su geçişlerine sahip olan bir bölgedir. HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
Marmara Bölgesi
Akdeniz Bölgesi, Türkiye’nin güney kıyılarında yer alır ve tarihi ve turistik olarak büyük öneme sahiptir. HTML bold tagı ile işaretlemek gerekirse:
Akdeniz Bölgesi
Bu bölgelerde yer alan bazı benzersiz ve önemli yerler ise şunlardır:
– Kapadokya, peribacaları ve yer altı şehirleriyle ünlü bir turistik bölgedir.
– Pamukkale, traverten terasları ve antik Laodikeia kenti ile ünlüdür.
– Nemrut Dağı, Kommagene Antik Kenti’nin bulunduğu bir dağdır ve devasa heykelleri ile tanınır.
– Tuz Gölü ve çevresi, flamingoların yaşadığı ve tuz mevsimine bağlı olarak şekillenen bir alanı işaretler.
– Kaz Dağları, zengin bitki örtüsü ve oksijen kaynakları ile ünlüdür.
– Düzce, Güzeldere Şelalesi gibi doğal güzelliklere ev sahipliği yapar.
Bu benzersiz yerler HTML bold tagı ile işaretlenerek şu şekilde yeniden yazılabilir:
– Kapadokya, peribacaları ve yer altı şehirleri ile ünlü bir turistik bölgedir.
– Pamukkale, traverten terasları ve antik Laodikeia kenti ile ünlüdür.
– Nemrut Dağı, Kommagene Antik Kenti’nin bulunduğu bir dağdır ve devasa heykelleri ile tanınır.
– Tuz Gölü ve çevresi, flamingoların yaşadığı ve tuz mevsimine bağlı olarak şekillenen bir alanı işaretler.
– Kaz Dağları, zengin bitki örtüsü ve oksijen kaynakları ile ünlüdür.
– Düzce, Güzeldere Şelalesi gibi doğal güzelliklere ev sahipliği yapar.
Türkiye’nin yeryüzü şekilleri ve benzersiz yerleri, coğrafi olarak zengin ve çeşitlidir. Bu yerler, hem doğal güzellikleri hem de kültürel mirasıyla Türkiye’nin önemli birer simgesidir.
[ad_2]
