Değişken Türleri ve Ölçme

Değişken türlerine geçmeden önce ölçmeyi tanımlayalım. Ölçme herhangi bir niteliğin gözlemlenerek sonucun sayı ya da sembollerle ifade edilmesidir.

Nesne-olay-özellik => Gözlem => Sayı – Sembol ile ifade = Ölçme.

Örnek olarak şunları verebiliriz:

– Boyun 1.82 olarak belirlenmesi.

– Kapının beyaz olarak belirlenmesi.

– Aslı’nın güzel olarak nitelendirilmesi

– Merve sınıfın en başarılı kzıdır.

Değişken Türleri

Değişken: En az iki değer alabilen ve durumdan duruma değişebilen nitelik ve özelliklerdir. Uzunluk, boy, ağırlık, yetenek, başarı… bunların hepsi bir değişken olabildiği gibi aynı nitelik farklı değişken özelliği de gösterebilmektedir.

Değişken Türleri:

1) Nicel Değişken: Sayılarla ifade edilebilen değerlerdir. Burada anlam sayılarda gizlidir.

Fadime testten 85 puan aldı. Buradaki ”85 puan” niceldir.

2) Nitel Değişken: İfadenin betimlenme durumudur. Sayılar kullanılabilir ancak buradaki sayıların ifadeyi ölçme anlamında sayısal bir değeri yoktur. Sadece betimleme olarak bakmalıyız. Yukarıdaki verdiğimiz örneğe bakarak, ”Fadime başarılı bir öğrencidir” diyebiliriz ve burada değişkenimiz ”başarı” olacaktır.

3) Sürekli Değişken: İki birim arasında sonsuz bölünebilme şansı varsa bu ifade süreklidir. Metre, kilogram, yaş bunlara örnektir. Örneğin 3 ile 4 yaş arasında ay, hafta , gün ya da saat özelliğine varana kadar araya birçok değişik ifade girebilmektedir. Ayrıca sayılarla ifade edildiği için aynı zamanda niceldir.

4) Süreksiz Değişken: İki birim arasında bölünme şansı yoksa süreksizdir. Cinsiyet, tam sayılar bunlara örnek teşkil eder. Bu ifadeler genelde nitel ifade olarak da karşımıza çıkar.

5) Bağımlı Değişken: Başka bir değişkene bağlı olarak değişen değişkenlere bağımlı değişken denir.

6) Bağımsız Değişken: Başka bir değişkene bağlı olmadan artan ya da azalan değişenler  bağımsız olarak ifade edilmektedir.

Bağımlı ile bağımsız ifadelerini örnekle açıklayalım:

Öncelikle burada deney grubu (alkol verilen grup) ve kontrol grubu (alkol verilmeyen grup) olarak iki grup karşımıza çıkıyor. Buna göre burada alkol bağımsız, dikkat ise alkole bağlı olarak değişen bağımlı değişkendir. Yani alkol miktarı arttıkça dikkatin değişeceğini düşünürsek aradaki farkı daha iyi anlayabiliriz.

7) Ara Değişken: Bağımsız ifadenin bağımlı ifade üzerindeki etkisini arttırması ya da azaltması durumudur. Yukarıdaki alkol örneğinde ”30 yaş grubu üzerindeki” dersek bu bizim ara değişkenimiz olur.

Ölçmede Birim

Kelime olarak ölçek diye de karşımıza çıkan birim ikiye ayrılmaktadır.

Doğal Birim: Karış, kulaç…

Tanımlanmış Birim: Uzmanlar tarafından oluşturulmuş yapay birimlerdir. Kilogram, cm…

* Birimin Taşıması Gereken Özellikleri:

1) Eşitlik: İki birim arasındaki mesafenin aynı olmasıdır. 3 cm ile 4 cm, 4 cm ile 5 cm arasındaki fark aynıdır.

2) Genellik: Herkes için aynı olması gerekir. Bu özellik ölçmede öncelikle geçerliliği etkiler.

3) Amaca Uygunluk (Kullanışlık): İki şehir arasındaki mesafenin metre yerine km ile ölçülmesi kullanışlığa hizmet eder.

Ölçmede Sıfır

Doğal Sıfır (Mutlak): Gerçekte yokluğu ifade eden sıfırdır. Kg, metre… Örneğin 0 metre olan bir şey gerçekte yokluğu ifade eder ve gerçekten yoktur.

Tanımlanmış Sıfır (Bağıl, İzafi Sıfır): Gerçekte yokluğu ifade etmeyen, izafi olarak oluşturulmuş bir başlangıç noktasıdır. Sıcaklık, takvim… Örneğin sıcaklık 0 derece ise sıcaklık yoktur diyemeyiz, sıfır derece de olsa ortada hissedilen bir sıcaklık mevcuttur.