Vygotsky ve sosyokültürel gelişim kuramı kpss eğitim bilimleri bilişsel gelişim kuramları konusunun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Önceki konularımızda Piaget’in Kuramı ve Bilişsel gelişim dönemlerini işlemiştik. Sosyal çevreye önem veren bu kuramı birlikte inceleyelim.
Vygotsky ve Sosyokültürel Gelişim Kuramı
Vygotsky bilşsel gelişim ile ilgili sosyal bir kuram oluşturmuş ve Piaget’in kuramına karşı çıkmıştır. Vygotsky bilişsel gelişimi açıklarken içselleştirme, yakınsak gelişim alanı ve destekleyici kavramlarını kullanır. Ona göre çocukta 2 yaşına kadar doğal çizgi hakim iken, ilerleyen yaş ile birlikte çevreden edindiği bilgi ve yaşantılar da bireyi etkilemektedir. Bilişsel gelişim bireyin içinde bulunduğu çevreden büyük oranda etkilenmektedir.
1) Vygotsky’nin Bilişsel Gelişim Dönemleri
Vygotsky’ye göre bilişsel gelişim doğumdan yedi yaşına kadar dört dönemden geçmektedir.
a) İlkel Dönem (0-2 yaş): Bebek doğadaki hayvanlara benzer zihinsel süreçlere sahiptir. Yaşamın ilk anından ikinci yılında dil gelişimi başlayana kadar sürer. Bu süreçte bebeğin öğrenmeleri koşullanma yolu ile gerçekleşir.
b) Naif Psikoloji Dönemi (2-3 yaş): dil gelişiminin başlaması ile ortaya çıkar. Çocuk iletişim kurabilmek için dil kullanmayı öğrenir ancak daha simgesel yapının farkında değildir.
c) Benmerkezci Konuşma Dönemi (3-6 yaş): çocuğun simgesel işlevi anlamasıyla ortaya çıkar. Çocuk artık dili problem çözmeye bir araç olarak kullanabilir. Yani bir problemi çözerken kendi kendine nasıl yapacağını anlatır. Benmerkezci konuşma 6-7 ‘li yaşlara kadar tam olarak içselleşmektedir.
d) İçeriye Büyüme Dönemi(6-7 yaş): Bu dönemle birlikte benmerkezci konuşma yerini içsel konuşmaya bırakır. Düşünce sesten soyutlaşır ve çocuk kendi kendine düşünmeye başlar. Vygotsky içsel konuşmayı şu şekilde tanımlar.
Kpss eğim bilimleri gelişim ve öğreneme dersi Vygotsky ve sosyokültürel gelişim kuramı konusunu inceledik. Bir sonraki konumuzda gelişim psikolojisi Vygotsky’nin Kuramındaki Temel kavramları inceleyeceğiz.
Vygotsky, Sovyet psikolog ve düşünür Lev Semyonoviç Vygotsky tarafından geliştirilen sosyokültürel gelişim kuramıyla tanınır. Bu kurama göre, bireyin bilişsel gelişimi, toplumsal ve kültürel etkileşimlerle şekillenir. Bireyin çevresiyle etkileşimleri, dil, simgeler, inançlar gibi toplumsal araçlar vasıtasıyla gerçekleşir ve bireyin zihinsel süreçlerini etkiler.
Bu kuram, özellikle eğitim alanında büyük bir öneme sahiptir. Vygotsky, eğitimin bireyin sosyal çevresiyle etkileşim halinde olduğunda daha etkili olduğunu savunur. Bireyin öğrenme sürecinde bir öğretmenin rehberlik etmesi ve diğer öğrencilerle işbirliği içinde çalışması gerektiğini vurgular. Öğrenme, bireyin gelişim düzeyinden önce gerçekleşen bir sosyal süreç olarak değerlendirilir.
Vygotsky’nin sosyokültürel gelişim kuramında önemli yerlere sahip olan bazı kavramlar ve prensipler vardır:
1. Zona Yakın Gelişim (ZYG): Bireyin öğrenme sürecinde en fazla fayda sağlayabileceği ve biraz rehberliğe ihtiyaç duyduğu alan.
2. Dil ve İletişim: Vygotsky’ye göre, dil hem düşünceyi ifade etmek hem de düşünceyi şekillendirmek için kullanılır. Dil, sosyal etkileşimler ve kültürel deneyimlerle gelişir ve bireyin zihinsel süreçlerini etkiler.
3. Kültürel Araçlar: Dil, semboller, simgeler, araçlar, inançlar gibi kültürel araçlar, bireyin düşünme ve öğrenme süreçlerini şekillendirir. Bu araçlar, bireyin çevresiyle etkileşim kurarak sosyal bilişsel gelişimini destekler.
Özetle, Vygotsky’nin sosyokültürel gelişim kuramı, bireyin çevresiyle etkileşim halindeyken öğrenme ve gelişme süreçlerinin gerçekleştiği bir çerçeve sunar. Bu kuram, bireyin zihinsel süreçlerini toplumsal etkileşim ve kültürel araçlar aracılığıyla açıklamaktadır.
Bir örnekle açıklamak gerekirse, diyelim ki bir çocuk matematik öğrenmeye çalışıyor. Vygotsky’ye göre çocuğun öğrenme sürecinde en fayda sağlayabileceği alan, Zona Yakın Gelişim (ZYG) olarak adlandırılır. Bu durumda, öğretmenin rehberlik ederek çocuğun bu alana doğru ilerlemesini sağlaması önemlidir.
Ayrıca, çocuğun dil ve iletişim becerileri de büyük bir role sahiptir. Öğretmenin matematiksel kavramları açıklaması ve çocuğun sorularını yanıtlaması, dilin düşünceyi şekillendirmede ve anlaması açısından önemlidir.
Son olarak, kültürel araçların kullanımı da unutulmamalıdır. Öğretmen, matematiksel semboller ve araçlarla çocuğun matematiksel düşünmesini desteklemelidir. Örneğin, çizimler veya matematik araçları kullanarak soyut matematik kavramlarını somutlaştırabilir ve öğrencinin anlamasını kolaylaştırabilir.
Bu örnekte, Vygotsky’nin kuramı üzerinden çocuğun matematik öğrenme sürecini anlatmaya çalıştım. Bu kuramın önemli kavramlarını ve prensiplerini vurgulayarak, bireyin sosyal çevresiyle etkileşim halinde olduğunda nasıl öğrenme süreçleri gerçekleştiğini anlattım. Kuramdaki önemli yerleri **HTML bold tagıyla** belirleyerek ve başlıkları kalın yaparak anlamın vurgulanmasını sağladım.
