Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları konusunda ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz yumuşaması gibi başlıklar ele alınmaktadır. Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları konusundan ünlülerle ilgili ses olaylarında olduğu gibi önceki yıllarda daha nadir sorular gelmekteydi. Fakat değişen kpss sistemi ve konu ağırlıkları dil bilgisi konularından gelen soru sayısını arttırdı. Kpss sınavında çıkabilecek muhtemel sorulardan biri de bu konudan gelecektir. Geçtiğimiz bölümde ünlülerle ilgili ses olaylarını inceledik. Bu bölümümüzde ise Ünsüzlerle İlgili Ses olaylarını inceleyeceğiz.
Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları
1. Ünsüz DüşmesiÜnsüz düşmesi iki ekle olabilir. Bu ekler -cik ve -l ekleridir.küçük-cük→ küçücük küçük-l→ küçülmekufak-cık→ufacık ufak-l→ ufalmaksıcak- cık→ sıcacık alçak-l→ alçalmakalçak-cık→ alçacık yüksek-l→ yükselmekast- teğmen→ asteğmen üst- teğmen→ üsteğmen2. Ünsüz Türemesi“Etmek” ve “olmak” eylemleri yabancı kökenli bir sözcük il birlikte kullanıldığında bazen ünsüz türemesi meydana gelir. af etmek→ affetmekhis etmek→ hissetmekzan etmek→ zannetmekret etmek→ reddetmekSen bu cezayı hakketmedin. ( yanlış)Sen bu cezayı hak etmedin. (doğru)Bazen de ünsüz türemesi bir sözcüğün ünlü ile başlayan bir ek aldığında görülebilir.Sırrımı herkese anlatmış. Hakkını mutlaka aramalısın bu konuda.A şıkkı kesin yanlış bence.Benzin zammı artık bütün halkı bezdirmiş durumda.3. Ünsüz Yumuşaması“p,ç,t,k” ünsüz harfleriyle biten bir kelimeden sonra ünlü il başlayan bir ek gelirse bu ünsüz harfler yumuşayarak “b,c,d,g,ğ” ünsüz harflerine dönüşür.p, ç, t, k ünsüzleri ile biten sözcük → ünlü ile başlayan ek “b,c,d,g,ğ”kitap- ım → kitabımağaç- a→ ağacakağıt-ın → kağıdınrenk-i → rengibıçak- ın→ bıçağınyurt- um → yurdumgidiyorum → git yardım ediyor → etsaçı ağarmış → ak çoğunluk → çokp, ç, t, k ile biten her kelime yumuşamaya uğramayabilir. Bu olaya ünsüz yumuşamasına aykırılık denir.millet- im → milletimsanat-ın → sanatınhukuk-un → hukukunahlak-a → ahlaka ip- e → ipetop- un → topunsaç- ım → saçımsuç- un → suçunseç- im → seçimGörüldüğü gibi bu sözcükler p,ç,t,k ile bitmesine rağmen yumuşamaya uğramamış ve aynı kalmıştır.Özel isimlerde yumuşama gösterilmez ama okunurken özel isimler yumuşatılarak okunur.Irak’ın → doğruGaziantep’e → doğruKpss genel yetenek Türkçe dersi Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları konusunu işledik. Bir sonraki türkçe dersi konumuzda Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları Bölüm 2 konusunu inceleyeceğiz.
Ses olayları, konuşma sürecindeki sesleri şekillendiren ve değiştiren durumlardır. Ses olayları genellikle ünsüzlerin sesli harflerle birleştiği durumlarda ortaya çıkar. İşte bazı önemli ses olayları:
1. Yumuşama: Türkçe’de bir ünsüzden sonra gelen /ğ/ ile yumuşama görülür. Örneğin, “elma” kelimesindeki /l/ sesi “elmaya” dönüşür.
2. Sertleşme: Bazı durumlarda, ünsüzler yumuşaktan sert hâle gelebilir. Örneğin, “ayak” kelimesindeki /y/ sesi “ayakta” şeklinde sertleşir.
3. Kısalma: Ünsüzlü bir heceye sahip kelimeler, ünlü bir heceyle (genellikle “e” veya “a”) bitiyorsa, son ünsüzler kısalır. Örneğin, “kitap” kelimesindeki /p/ sesi “kitaba” dönüşür.
4. Uzama: Sonunda ünlü bir heceyle biten kelimeler, ünlüden sonra gelen ünsüzlerle uzar. Örneğin, “ev” kelimesindeki /v/ sesi “eva” şeklinde uzar.
Bu ses olayları, Türkçe’nin doğru ve akıcı bir şekilde konuşulmasında önemlidir. Doğru bir telaffuz için bu ses olaylarını bilmek ve uygulamak gerekmektedir.
Tablo 1: Ses Olayları
| Ses Olayı | Açıklama |
|————|———————————————————-|
| Yumuşama | Ünsüzden sonra gelen /ğ/ ile yumuşama görülür. |
| Sertleşme | Bazı durumlarda, ünsüzler yumuşaktan sert hâle gelebilir. |
| Kısalma | Ünsüzlü bir heceye sahip kelimelerdeki son ünsüzler kısalır. |
| Uzama | Sonunda ünlü bir heceyle biten kelimelerdeki son ünsüzler uzar. |
Özetle, ses olayları Türkçe’de ünsüzlerle ilgili ses değişimlerini ifade eder. Bu ses olayları, doğru ve anlaşılır bir şekilde konuşmak için önemlidir.
