Önceki konumuzda kpss genel kültür coğrafya dersi konusu olan Türkiye’de Yer Altı Suları, Kaplıcalar ve Maden Sularını inceledik. Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de karstik Şekiller , çözünüm ve birikim sonucu oluşan karstik şekilleri inceleyeceğiz.
Türkiye’de Karstik Şekiller
Karstik şekiller suların etkisiyle çözünebilen kayaçların üzerinde meydana gelen şekillerdir.
Bu kayaçlar diğer kayaç tiplerine oranla su tarafından daha kolay aşındırılır. Ülkemizde karstik şekil denildiğinde akla hemen kalker gelir. Ülkemizde oldukça yoğun olan bu taşın görülme oranı fazladır.
Karstik şekillerin oluşumunda; kayaçların yapıları, iklim, zaman, eğim ve tektonik hareketler etkili olmaktadır. Kayatuzu ve jips kolay eridiği için üzerinde oluşan şekiller genellikle kalıcı değildir.
Ülkemizde kalker üzerine oluşmuş şekiller genellikle Akdeniz bölgesinde, alçıtaşı üzerinde oluşmuş şekillere ise Erzincan, Çankırı ve Sivas çevresinde rastlanır. Ayrıca Batı Karadeniz, Güney Marmara ve Ege Bölgesinde de karstik arazilere rastlanır.
Karstik arazilerde çözünme sonucu çeşitli şekiller oluşur. Bunlar;
Lapyalar: Karstik arazide, yağışları sonucu yeryüzünde oluşan birkaç santim çapındaki kanalcıklardır. Toroslarda yaygın olarak görülür.
Dolin ve Uvala: Lapyalar zamanla genişleyip birleşerek derinlikleri birkaç metre, çapları ise birkaç yüz metreyi bulan dolinleri oluşturur. Düz alanlarda oluşan dolinler ise gelişerek daha büyük hale gelir ve uvalaları oluşturur.
Polye: uvalaların birleşmesiyle oluşan karstik oluşum şeklidir. Polyelerin oluşumunda karstik çözünmenin yanında tektonik çökmelerde etkilidir.
Obruk: Karstik aşınımın fazla olduğu bölgelerde mağara tavanlarının çökmesi ve bazılarına su dolması ile oluşurlar. Baca veya kuyu görünümümdedirler. Bazılarının tabanları kuru bazılarının tabanları ise sular birikmiş ve obruk gölleri oluşmuştur.
Mağara: Yer Altı sularının karstik araziyi akış yönünde aşındırması sonucu oluşur. Oluşan bu boşluklara galeri yada mağara adı verilir. Alanya’da Damlataş ve Dim, Mersin Narlıkuyu, Antalya’da Karain, Burdur İnsuyu ve Kızılin mağaraları örnek gösterilebilir.
Düden (suyu yutan, su çıkaran): Karstik arazideki suyun yer altına daldığı kuyulara veya yer altına devam eden akarsuyun yüzeye tekrar çıktığı yere düden denir. Antalya’da Düden şelalesi bu şekilde oluşmuştur.
Karstik arazilerde birikme sonucu oluşan şekiller ise şunlardır;
Traverten: Karstik arazideki suların içerisindeki kireç suyun akış doğrultusunda basamaklar halinde çöker. Oluşan bu şekillere traverten denir. Bakınız Pamukkale travertenleri.
Sarkıt, Dikit ve Sütunlar: Mağara tavanından damlayan suyun içinde erimiş haldeki kirecin tavanda birikmesine sarkıt, zeminde birikmesiyle dikit, ikisinin zamanla birleşmesiyle sütun oluşur.
Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’de Karstik Şekiller konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya konumuz Türkiye’ de Rüzgarların, Buzulların, Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Yer şekilleri olacaktır.
Karstik şekiller, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde bulunan doğal oluşumlardır. Karstik, kalker gibi suda çözünme yeteneği olan kayaların bulunduğu yerlerde oluşur. Türkiye, karstik şekiller açısından zengin bir ülkedir ve birçok önemli yere ev sahipliği yapar.
Bunlardan ilki **Pamukkale**’dir. HTML bold tagıyla işaretlenen bu eşsiz yer, beyaz traverten terasları ile ünlüdür. Sıcak su kaynaklarından çıkan mineralli suyun akışıyla oluşan traverten terasları, turistlerin ilgisini çekmektedir.
Bir diğer önemli **karstik bölge**, Kapadokya’dır. Bu bölge, tüf adı verilen yumuşak volkanik kayaçların binlerce yıl süren erozyon süreci sonucunda oluşmuştur. Peribacaları, yer altı şehirleri ve tarihî yerleriyle ünlü olan Kapadokya, tüm dünyadan turistlerin yoğun ziyaret ettiği bir destinasyondur.
Türkiye’nin güneyindeki **Antalya** ve çevresi de karstik şekillerle ünlüdür. Burada, Düden ve Kurşunlu Şelaleleri gibi doğal güzellikler, kaya oluşumları ve mağaralar yer almaktadır.
Yine karstik oluşumların gözlemlendiği bir başka yer **Aladağlar Milli Parkı**’dır. İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan bu milli park, volkanik dağlar, derin vadiler ve mağaralarla dolu bir doğal güzelliklere ev sahipliği yapmaktadır.
Son olarak, **Altınbeşik Mağarası** Türkiye’nin en büyük mağaralarından biridir ve karstik oluşumların güzel bir örneğini sunar. İçinde yer altı nehirleri ve büyüleyici kalker yapılar barındıran bu mağara, ziyaretçiler için büyüleyici bir deneyim sunmaktadır.
Karstik şekiller, Türkiye’nin doğal güzellikleri arasında önemli bir yere sahiptir. Bu benzersiz oluşumlar, hem turistlerin ilgisini çekerken hem de araştırmacılar için önemli kaynaklar oluşturur. Türkiye’nin sahip olduğu zengin karstik şekiller, doğal ve tarihsel açıdan da büyük bir değere sahiptir.
