Ünlülerle İlgili Ses Olayları

[ad_1]

Ünlülerle ilgili ses olayları konusunda büyük ünlü uyumu ( kalınlık – incelik uyumu ), küçük ünlü uyumu ( düzlük – yuvarlaklık uyumu ), ulama, ünlü düşmesi ( hece düşmesi ) , ünlü üremesi, ünlü daralması ve ünlü değişmesi gibi başlıklar ele alınmaktadır. Ünlülerle İlgili Ses Olayları konusundan önceki yıllarda daha nadir sorular gelmekteydi. Fakat değişen kpss sistemi ve konu ağırlıkları dil bilgisi konularından gelen soru sayısını arttırdı. Kpss sınavında çıkabilecek muhtemel sorulardan biri de bu konudan gelecektir.  Geçtiğimiz bölümde Paragraf- Ana Düşünce- Paragraf yapısını inceledik. Bu bölümümüzde ise Ünlülerle İlgili Ses olaylarını inceleyeceğiz.

Ünlülerle İlgili Ses Olayları Bölüm

Türkçede ses özelliklerini iki başlık altında toplayabiliriz. Bu başlıklar ünlülerle ilgili ses olayları ve ünsüzlerle ilgili ses olayları olarak ikiye ayrılır.1. Büyük Ünlü Uyumu (Kalınlık- İncelik Uyumu)Türkçede bir sözcük kalın ünlü ile (a,ı,o,u) başlıyorsa kalın bir ünlü ile devam edip bitmelidir. İnce bir ünlü ile (e,i,ö,ü) başlıyorsa ince ünlü ile devam edip bitmelidir.Çiçeklerin→ uyar        duyduklarımız → uyar         kollarım→uyartarihin→ uymaz           kalemler→ uymazTürkçe olmalarına rağmen sonradan değişip büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükler vardır.ana→annealma→ elmakarındaş→kardeş kangı→hangi2. Küçük Ünlü Uyumu (Düzlük- Yuvarlaklık Uyumu)Ünlülerle ilgili ses olaylarında küçük ünlü uyumu kuralı ;a,e,ı,i → a,e,i,ı                                  o,ö,u,ü → a,e,u,ü

• Kuralda da görüldüğü gibi Türkçede “o, ö” sesleri sadece ilk hecede bulunur. Diğer hecelerde olduklarında o kelime küçük ünlü uyumuna uymaz.

telefon             televizyon            gidiyor                  arıyorYukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi “o” sesi ilk hece haricinde diğer hecelerde de yer aldığı için bu kelimeler ünlüler ile ilgili ses olaylarından küçük ünlü uyumuna uymaz.gördüklerim→uyar                        kollarımızı→uyar                               gözlerini→uyarkavurma→uymaz                           kılavuz→uymaz                 mektup→uymazTek heceli ve birleşik sözcüklerde ünlü uyumları aranmaz.3. Ulama Ünsüz ile biten bir sözcükten sonra ünlü harf ile başlayan başka bir sözcük gelirse bu iki sözcük arasında ulama yapılabilir. Ulama noktalama işaretlerinin olduğu yerde yapılmaz.Ben-  evden-  ayrılırken – onun – okuldan-  eve – döndüğünü  – gördüm.Son iki kısımda ulama yapılamaz çünkü ilk sözcükler ünlü ile bitmemiş ve sonraki sözcükler ünlü ile başlamamıştır.4. Ünlü (hece) düşmesiÜnlülerle ilgili ses olayları konusundan ünlü düşmesini üç şekilde inceleyebiliriz:a. İki heceli bazı sözcüklere ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde ikinci hecedeki ünlüler düşer.

• ağız-ım →ağzım ömür-üm →ömrüm
•  boyun-un →boynun burun-un →burnun şehir-e → şehre 
• Şehire az kaldı. → yanlış
• Şehre az kaldı. → doğru (Ünlü düşmesine uğramış bir sözcüğü düşmemiş olarak yazarsak yazım yanlışı olur.)

b. Bazı sözcükler birleşme esnasında ünlü düşmesine uğrayabilir.

• Ne+asıl→ Nasıl Kayın+ana→Kaynana        Cuma+ertesi→Cumartesi         Ne+için→Niçin
• kayıp etmek→ kaybetmek
• keşif etmek→ keşfetmek
•  hapis olmak→ hapsolmak
• Çocuğu okula kayıt ettirdim. (yanlış)
•  Çocuğu okul kaydettirdim. (doğru)

c. Bazı sözcüklerde ise yapım eki alırken ünlü düşmesi olabilir.oyun-a → oynamak      kavur-ul→ kavrulmakuyu-ku → uyku        çevir-e → çevre        devir-im → devrim5. Ünlü TüremesiSözcüklere “-cik” getirdiğinde veya bazı sözcükler pekiştirilirken ünlülerle ilgili ses olaylarından  ünlü türemesi meydana meydana gelir.dar-a-cık      genç-e-cik       bir-i-cik      az-c-ık        gül-ü-cük         sap-a-sağlam           yap-a-yalnız6. Ünlü Daralması“-e,-a” ünlü harfleriyle biten eylemlere “-yor” eki getirildiği zaman bu eylemlerde ünlülerle ilgili ses olaylarından  ünlü daralması meydana gelir. (eylem(-e,-a)+ -yor→ -ı,-i,-u-ü)başla-yor→ başlıyor        sula-yor→ suluyorizle-yor→ izliyorOlumsuzluk eki “-me, -ma” dan sonra “-yor” eki gelirse eylemde her zaman daralma olur.gel-me-yor→  gelmiyor         ver-me-yor→  vermiyor        bak-ma-yor→  bakmıyor“-de ve -ye” eylemleri “-yor” eki almadan da daralabilir.diyecek→ de         yiyecek→ ye         diyen→ de7. Ünlü Değişmesi“Ben” ve “sen” zamirlerine getirilen “-e,-a” yönelme hal eki ile bu sözcüklerin kökündeki ünlüleri değişir.Ben-a→ bana           Sen-a→ sanaKpss genel yetenek Türkçe dersi Ünlülerle İlgili Ses Olayları  konusuna ait büyük ve küçük ünlü uyumu, ulama, ünlü düşmesi, ünlü türemesi, ünlü daralması ve ünlü değişmesi başlıklarını işledik. Bir sonraki türkçe dersi konumuzda Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları konusunu inceleyeceğiz.

Ünlülerle İlgili Ses Olayları
================================

Ses olayları, iletişimde sıklıkla kullanılan ses dalgalarının insanlar tarafından nasıl algılandığını ve nasıl işlendiğini açıklamak için kullanılan terimlerdir. Bu olaylar, sesin yayılması, yansıması, kırılması ve absorbe olması gibi çeşitli fenomenleri içerir.

**Sesin Yayılması**
———————

Ses, bir kaynaktan çıkan titreşimlerin ortamdaki hava moleküllerine iletilmesi ile yayılır. Bu yayılma, bir dalga şeklinde gerçekleşir ve ortamda sesin duyulması için gereklidir.

**Sesin Yansıması**
——————–

Ses dalgaları, bir yüzeye çarparak geri yansıyabilir. Yansıma, sesin şiddetini artırarak daha uzak mesafelere iletilmesini sağlar. Örneğin, konuştuğumuzda sesin duvarlardan veya diğer yüzeylerden yansımasıyla daha geniş bir alanda duyulmasını sağlarız.

**Sesin Kırılması**
——————-

Ses dalgaları, bir ortamdan diğerine geçtiğinde hızı değişir ve bu da sesin kırılmasına neden olur. Hızı yüksek olan bir ortamdan düşük olan bir ortama geçen ses dalgası, kırılma yönünde bükülecektir. Bu fenomen, özellikle sesin su ve hava arasındaki geçişlerinde gözlemlenebilir.

Önemli Yerler
————–
Ses olayları, müzik endüstrisi, radyo ve televizyon yayıncılığı, sinema ve tiyatro gibi birçok alanda önemli bir rol oynar. Ünlüler, sanatçılar ve yapımcılar, ses olaylarının etkili bir şekilde kullanılması için uzmanlardan destek alırlar.

HTML Bold Tagı ile İşaretlenmiş Önemli Yerler
———————————————-
– **Müzik endüstrisi:** Ses olayları, müzik endüstrisinde önemli bir rol oynar. Müzisyenler, sesin en iyi şekilde aktarılması için kayıt stüdyolarında ve canlı performanslarda akustik düzenlemeler yaparlar.

– **Radyo ve televizyon yayıncılığı:** Radyo ve televizyon yayınları, ses olaylarının etkili bir şekilde kullanıldığı alanlardır. Ses tasarımcıları, programlar, reklamlar ve filmler için özel ses efektleri oluşturarak dinleyicileri etkilemeyi hedefler.

– **Sinema ve tiyatro:** Sinema ve tiyatro, ses olaylarının en etkili şekilde kullanıldığı alanlardır. Ses efektleri, sahnelerin izleyicilere gerçekçi bir şekilde aktarılmasını sağlar. Ayrıca, müzik ve diyalogların doğru bir şekilde iletilmesi için profesyonel ekipmanlar kullanılır.

Tablolarla Değiştirilmiş Örnekler
——————————-

|__Alanlar__|__Örnekler__|
|———–|————|
| Müzik Endüstrisi | Müzisyenlerin kayıt stüdyolarında akustik düzenlemeler yapması |
| Radyo ve Televizyon Yayıncılığı | Ses tasarımcılarının özel ses efektleri oluşturması |
| Sinema ve Tiyatro | Ses efektlerinin sahneye gerçeklik katması ve müzik/diyalogların iletilmesi |

Bu tabloda, ses olaylarının önemli olduğu üç alan örneklenmiştir.

[ad_2]