Piaget kuramı kpss gelişim psikolojisi konusu içindedir. Aslında bir önceki konuda işlediğimiz bilişsel gelişim kuramı da Piaget kuramı olarak geçmektedir. Bu bölümde bilişsel gelişim kuramının devamı niteliğinde olan Piaget kuramı temel kavramlar konusu işleyeceğiz. Piaget kuramı temel kavramlar zeka, şema, uyum ve denge süreci olarak ele alınacaktır.
Piaget Kuramı Temel Kavramlar
Kpss gelişim psikolojisi içindeki Piaget kuramı temel kavramları yukarıda da belirttiğimiz şekilde 4 kısımda işleyeceğiz.
1) Zeka: Piaget’e göre zeka, organizmanın çevreye uyum sağlama yeteneğidir. Dolayısıyla birey yaşadığı çevreye uyum sağladığı sürece zekidir. Bu uyum testle ölçülemez.
2) Şema (Bilişsel Yapı): Doğuştan getirilen nesne, olay ve olguların yerleştirildiği en basit çerçevedir. Şemalar çevreyle etkileşim sonucunda çoğalırlar ve tekrar edilebilir kalıplardır. Şemalar zamanla gelişmektedir.
Hiçbir şema birbirinden kopuk değildir. Sadece bilişsel değil devenimsel şemalar da olabilir.
Şema öğrenmenin en temel yapısıdır ve şema varsa öğrenmede vardır diyebiliriz. Şemaların değişip gelişmesi için olgunlaşma ve yaşantıya ihtiyaç duyulur.
3) Uyum (Adaptasyon): Bir diğer adı da uyumsama olan adaptasyon doğuştan getirilir. Bu sürecin sonunda da denge süreci gelecektir. Kpss gelişim psikolojisi Piaget kuramı temel kavramları içindeki iki yönlü olarak incelenen uyum, özümleme (asimilasyon) ve uyma (akomodasyon) olarak belirtilebilir.
a) Özümleme (Asimilasyon): Bilginin içselleştirilme sürecidir. Buradaki içselleştirmeden kasıt, bilgiyi olduğu gibi taklit etmedir. Özümleme karşılaşılan yeni bir durumun, bireyin var olan şemalarıyla açıklanmasıdır.
Özümleme dıştan gelen bilginin değiştirilerek şemaya uydurmasıdır.
Özetleyecek olursak özümleme, bireyin karşılaştığı yeni bir durumu ya da nesneyi daha önceden oluşturduğu mevcut şeması ile yani var olan bilgileriyle değerlendirerek uyum sağlamaya çalışmasıdır.
b) Uyma (Akomodasyon): Uyma sürecinde önceki şemalar yetersizse, ya var olan şemalar değişecektir ya da var olan bu şemalra genişletilecektir.Eğitim denilen olay da bir uyma sürecidir. Piaget’e göre de öğrenme uymadır.
4) Denge Süreci (Dengeleme): Dengeleme kavramını bilişsel gelişimi etkileyen faktörler arasında zaten açıklamıştık. Şimdi bunu daha derin bir şekilde tanımlayalım.
Birey yeni karşılaştığı bir durumu ya da nesneyi ilk olarak daha önceden oluşturduğu şeması için değerlendirir (özümleme), ardından bu değerlendirmenin yetersiz kalması halinde bilişsel denge bozulacağı için bu dengeyi uyma (dengeleme) aracılığıyla yeniden kurmaya çalışır. Bireyin içinde bulunduğu çevreye uyum sağlama isteğine bağlı olarak dengeleme gerçekleşir.
Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersine ait Pigaet Kuramı Temel Kavramlar konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss gelişim psikolojisi konusu Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri olacaktır.
Piaget Kuramı, İsviçreli psikolog Jean Piaget tarafından geliştirilen bir bilişsel gelişim kuramıdır. Bu kuram, çocukların nasıl düşündüklerini ve nasıl öğrendiklerini anlamaya yardımcı olmak için kullanılır. Piaget’e göre, çocukların bilişsel gelişimi, zihinsel şemaların oluşumu ve uyarlama süreci ile şekillenir.
Zihinsel şemalar, kişinin deneyimleriyle gelişen bilişsel yapılar olarak tanımlanabilir. Çocuklar, yeni bilgileri mevcut şemalara uygun bir şekilde assimile ederler. Assimilasyon, çocuğun yeni bilgileri mevcut şemalarına uygun bir şekilde entegre etmesini ifade eder.
Ancak bazen çocuklar, mevcut şemalara uygun olmayan yeni bilgileri alırlar. Bu durumda, şemalarını değiştirerek veya yeni şemalar oluşturarak uyumsuz bilgileri uyumlu hale getirmeye çalışırlar. Bu sürece ise uyarlama denir.
Piaget’e göre, çocukların bilişsel gelişimi dört aşamadan oluşur: duyusal-motor aşama, önoperasyonel aşama, somut işlemler aşama ve soyut işlemler aşaması.
– **Duyusal-Motor Aşama**: Bu aşama, doğumdan yaklaşık 2 yaşına kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde çocuklar, düşünce ve dil kullanımı için sembolik temsiller geliştiremezler. Bunun yerine, çevreleriyle etkileşime geçerek ve motor becerilerini kullanarak dünyayı keşfederler.
– **Önoperasyonel Aşama**: Bu aşama, yaklaşık 2 ila 7 yaş arasındaki dönemi kapsar. Bu dönemde çocuklar sembolik düşünme yetenekleri geliştirirler. Ancak henüz mantıksal düşünme becerilerine sahip değillerdir. Örneğin, çocuklar yanlış bir inanca sahip olabilirler.
– **Somut İşlemler Aşaması**: Bu aşama, yaklaşık 7 ila 11 yaş arasındaki dönemi kapsar. Bu dönemde çocuklar, mantıksal düşünme becerileri gelişir ve somut durumların çözümünde daha başarılı olurlar. Ancak soyut kavramlarla çalışmakta zorluk çekebilirler.
– **Soyut İşlemler Aşaması**: Bu aşama, yaklaşık 11 yaşından itibaren gerçekleşir. Bu dönemde çocuklar, soyut kavramları anlama ve manipüle etme becerisi kazanırlar. Mantıksal düşünme becerileri gelişmiştir ve soyut kavramlarla başa çıkabilmektedirler.
Piaget Kuramı, çocukların bilişsel gelişimlerini anlamak ve eğitim süreçlerini buna göre düzenlemek için önemlidir. Bu kuram, çocukların hangi aşamada olduklarını belirlemek ve onlara uygun eğitim stratejileri geliştirmek için kullanılabilir.
İşte Piaget Kuramı’nın temel kavramlarının önemli yerlerini içeren tablo:
| Aşama | Yaş Aralığı | Özellikler |
|————————|—————-|————————————————————————————————————————————————————–|
| Duyusal-Motor Aşama | Doğum – 2 yaş | – Çocuklar dünyayı duyu organları ve motor becerilerini kullanarak keşfeder
– Zihinsel temsilleri ve sembolik düşünmeyi geliştiremezler |
| Önoperasyonel Aşama | 2 – 7 yaş | – Sembolik düşünme yetenekleri gelişir
– Ancak mantıksal düşünme becerilerine sahip değildirler
– Yanılsamalara sahip olabilirler |
| Somut İşlemler Aşaması | 7 – 11 yaş | – Mantıksal düşünme becerileri gelişir, somut durumları çözme konusunda başarılı olurlar
– Soyut kavramlarla çalışmakta zorlanabilirler |
| Soyut İşlemler Aşaması | 11 yaş ve üzeri| – Soyut kavramları anlama ve manipüle etme becerisi kazanır
– Mantıksal düşünme becerileri gelişmiştir ve soyut kavramlarla başa çıkabilirler |
