Özel hukuk, karma hukuk ve kamu hukuku, hukukun alt dallarını oluşturmaktadır. Bir önceki konuda kamu hukukunu ayrıntıları ile beraber işlemiştik. Şimdi özel hukuk ve karma hukuk dallarını inceleyeceğiz.
Özel Hukuk
Özel hukuk kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, bazı durumlarda da kişilerin devletle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Bunun şartı kişilik ilkesidir. Kişiler bu ilişkilere girip girmeme konusunda serbesttirler.
Özel hukukun özelliklerini maddeler halinde sıralayalım.
- Özel hukuk, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini, eşitlik ve irade serbestisi esasına göre düzenleyen hukuk kurallarının bütünüdür.
- Özel hukuk ilişkisi iki taraflıdır. Bir özel hukuk ilişkisinin ortaya çıkabilmesi için tarafların karşılıklı anlaşmaları gerekmektedir.
- İrade serbestisi ve tarafların ilkesi geçerlidir.
- Tarafların yaptığı işlemlerin hukuka uygun olduğu yolunda bir karine yoktur.
- Herkes, kendi iddiasını ispatlamak zorundadır.
- Kimse resen icra yetkisine sahip değildir. Haklı olan kişiler dahi hakkını almak için mahkemeye başvurmak zorundadır.
Özel Hukukun Dalları
Kpss vatandaşlık dersinde işlenen özel hukuk kendi içinde alt başlıklara ayrılmaktadır. İçinde çok önemli hukuk dalları bulunan özel hukuk bizim için kpss soruları açısından da önemlidir.
1) Medeni Hukuk: Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinin çok büyük bir kısmını düzenleyen hukuk dalıdır. Medeni hukuk, bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belli bir ölçüde yurttaşların devlet ile doğrudan doğruya ve dolaylı olan ilişkilerini düzenleyen kuralların bütünüdür. Temel kaynağımız 1 ocak 2002 tarihli Türk Medeni Kanunu’dur. 4 Temel kitaptan oluşan medeni hukuk dallarını inceleyelim.
a) Kişiler Hukuku: Gerçek veya tüzel kişileri ve bu kişilerin durumlarını içerisinde barındırır.
b) Aile Hukuku: Nişanlanma, evlenme, boşanma, velayet, akrabalık gibi konulara ilişkin yasal düzenlemeleri ve kanunları barındırır.
c) Miras Hukuku: Miras kime , nasıl ve hangi şartlarda kalacak? gibi sorulara cevap arayan medeni hukuk alt dalıdır.
d) Eşya Hukuku: Kişilerin eşyalar üzerindeki hak ve yükümlülüklerini düzenleyen hukuk dalıdır.
2) Borçlar Hukuku: Borç ilişkilerini düzenleyen özel hukuk dalıdır. Medeni kanunun devamı niteliğindedir. Borç bir ilişkidir ve birden fazla unsur gerekir. Bunlar alacaklı, borçlu ve edimdir.
3) Ticaret Hukuku: Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen özel hukuk dalıdır. Temel kaynağı Türk ticaret kanunudur ve 5 kitaptan oluşur.
- Ticari işletme hukuku
- Şirketler hukuku
- Kıymetli evraklar hukuku
- Deniz ticareti hukuku
- Sigorta hukuku
4) Devletler Özel Hukuku: Farklı uyrukta olan kişilerin özel hukuk ilişkilerinde hangi devletin kanunun uygulanacağını düzenleyen özel hukuk dalıdır. Çeşitli devletlere mensup bulunan kişiler ( yani aynı uyrukta bulunmayan) arasındaki özel hukuk ilişkilerine hangi devletin kanunun uygulanacağını içeren kuralların tümüdür. Burada 3 konu önem taşımaktadır.
* Uyrukluk: Kişileri veya şeyleri (uçak, gemi vs) devlete bağlayan hukuki veya siyasi bağdır. Devlete uyrukluk bağı ile bağlı olan kişilere de vatandaş denir.
* Yabancılar Hukuku: Bir devletin kendi vatandaşları için koymuş olduğu kuralların, hakların tamamından yabancılar faydalanamaz. Yabancıların hangi haklardan faydalanacağı yabancılar hukukunun konusudur.
* Kanunlar İhtilafı: Hangi ülkenin kanununun ve hangi ülkenin mahkemesinin yetkili olacağını düzenler.
Karma Hukuk
Kpss genel kültür vatandaşlık dersinde hukukun dallarından sonuncusu da karma hukuk dalıdır. Karma hukuk, karma nitelik kazanmış hukuk dallarının tümüdür.
Karma Hukuk Dalları
1) İş Hukuku: İşçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümüdür.
- Bir hizmet karşılığı herhangi bir işte ücret karşılığı çalışan kimseye işçi denir.
- İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye işveren, işin yapıldığı yere iş yeri denir.
- İşçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde ortak ekonomik ve sosyal faaliyetleri korumak için meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sendika denir.
* Toplu İş Sözleşmesi: işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasındaki sözleşmedir.
- Değişik iş kollarından en az beş sendikanın bir araya gelmesi suretiyle meydana getirdikleri üst kuruluşa konfederasyon denir.
- İşçilerin ekonomik ve sosyal durumunu düzeltmek için topluca çalışmamak suretiyle faaliyetlerini durdurmalarına grev denir.
- İşveren tarafından işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denir.
2) Hava Hukuku: Hava trafiği ile ilgili kuralların tümü hava hukukunu oluşturmaktadır.
3) Toprak Hukuku: Tarıma elverişli taşınmazların hukuki durumlarını ve işletilmesini düzenleyen hukuk kurallarının tümüdür.
4) Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku: Fikir ve sanat eserlerini yaratan, bilim ve fen alanındaki buluşları olan kimselerin eserler ve buluşları üzerindeki hakları düzenleyen karma hukuk dalıdır.
5) Uzay Hukuku
Hukukun dallarından özel hukuk ve karma hukuk konuları da sona ermiştir. Bir sonraki kpss vatandaşlık konusu Normlar Hiyerarşisi olacaktır.
Özel Hukuk ve Karma Hukuk, Hukukun alt dallarından ikisidir.
Özel Hukuk, kişilerin özel ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Bireylerin medeni hak ve yükümlülüklerini içerir. Bu hukuk dalı, bireyler arasındaki ilişkileri düzenlemekte ve korumakta görevlidir. Özel Hukuk, aile hukuku, miras hukuku, borçlar hukuku, iş hukuku, gayrimenkul hukuku gibi alt dallara ayrılmaktadır.
Özel Hukuk, Bireyler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, hukuki çerçeveye oturtulması açısından büyük önem taşımaktadır.
Karma Hukuk ise, uluslararası hukuk ve ulusal hukukun bir araya geldiği bir hukuk dalıdır. Karma Hukuk, hukuki ilişkilerin birden fazla ülke veya hukuk düzeni tarafından şekillendirildiği durumlarda devreye girmektedir.
Karma Hukuk, uluslararası ticaret hukuku, uluslararası sözleşmeler hukuku, uluslararası özel hukuk gibi alt dallara ayrılmaktadır.
Karma Hukuk, farklı ülkeler arasında gerçekleştirilen hukuki işlemlerin hukuki temellerini sağlamakta ve uygulanabilirliğini güvence altına almaktadır.
Tabloları benzersiz örneklerle değiştirerek tekrar yazmak:
Özel Hukuk Alt Dalları
———————————————————
| Aile Hukuku | Evlilik, Boşanma, Mal Rejimi |
———————————————————
| Miras Hukuku | Mirasçılık İlişkileri, Vasiyet |
———————————————————
| Borçlar Hukuku | Borç İlişkileri, Alacaklılar Hakkı |
———————————————————
| İş Hukuku | İş Sözleşmeleri, Kıdem Tazminatı |
———————————————————
| Gayrimenkul Hukuku| Emlak Ticareti, Tapu Kadastro İşlemleri |
———————————————————
Karma Hukuk Alt Dalları
———————————————————
| Uluslararası Ticaret Hukuku | İhracat, İthalat, Ticari Sözleşmeler |
———————————————————
| Uluslararası Sözleşmeler Hukuku| Diplomatik Sözleşmeler, Milletlerarası|
| | Andlaşmalar |
———————————————————
| Uluslararası Özel Hukuk | Ticari İlişkiler, Yabancı İlaç Şirketle|
| | ri |
———————————————————
