Osmanlıda Ülke Yönetimi yani Osmanlıda Taşra Yönetimi ve teşkilatların incelenmesi ile Osmanlı Devleti enler ve ilkler başlıkları Osmanlı kültür ve medeniyetinin son bölümünde incelenmektedir. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunu işlerken bölümlere ayırmıştık. Bu konuda işleyeceğimiz 6. ve son bölümdür.
Kpss tarih dersinde bir önceki konumuzda Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 5 içerisinde; Osmanlıda Bilim ve Sanat ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 6 da ise Osmanlıda Ülke Yönetimi, Taşra Teşkilatı ile Osmanlı Devleti Enler ve İlkleri konularına değineceğiz.
Osmanlıda Ülke Yönetimi | Taşra Yönetimi
A. OSMANLIDA ÜLKE YÖNETİMİ (TAŞRA YÖNETİMİ)
Osmanlılarda başkent merkez olarak sayılır, merkez dışında kalan yerlere ise taşra denirdi. Taşra eyaletlere, eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalarda köylere ayrılarak yönetilirdi.
İstanbul devletin merkezi olduğu ve padişah burada bulunduğu için burada özel bir yönetim vardı. Padişahlar devleti Topkapı sarayından yönetirken;
- Yeniçeri Ağası – Şehrin Güvenliğini
- Taht Kadısı – Adalet İşlerini
- Şehremini – Belediye Hizmetlerini yönetirdi.
Eyalet: Osmanlılarda en büyük idari birimdi. Yönetimi bakımından ikiye ayrılırlardı:
- Salyanesiz (Haslı-Yıllıksız) Eyaletler: Merkeze doğrudan bağlı ve yakın olan eyaletlerdir. Dirlik sistemi uygulanır ve başına Beylerbeyi denilen yöneticiler atanırdı. Anadolu, Rumeli, Karaman, Diyarbakır gibi.
- Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler: Merkeze bağlı ancak uzak olan eyaletlerdir. Toprakları mukataa arazi yolu ile değerlendirilir ve iltizam sistemi uygulanırdı. Mısır, Yemen, Habeş, Basra gibi.
Eyalet
⇓
Sancaklar
⇓
Kazalar
⇓
Köyler
Eyalet, sancak, kazalar ve köylerin sıralaması yukarıdaki gibidir.
Sancak: Günümüz il büyüklüğünde olan yönetim birimidir. Sancak bey tarafından yönetilir.
Kaza: Günümüz ilçe büyüklüğünde olan yönetim birimidir. Kadı tarafından yönetilirdi.
Köy: Tımarlı sipahiler tarafından yönetilen küçük idari birimdir.
Bu birimlerin dışında Bağlı beylik ve Hükümetlerde bulunurdu. Kutsal bölge olan Hicaz dışındaki bu birimler iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Osmanlıya bağlı olarak yıllık vergi verip asker gönderen devletlerdi.
OSMANLI DEVLETİNDE ENLER VE İLKLERİ
- İlk Osmanlı parası Osman Bey döneminde bastırıldı.
- Topraklara katılan ilk beylik Karesi Beyliği
- Orhan Bey döneminde ilk divan
- Orhan Bey döneminde ilk donanma
- Orhan Bey döneminde ilk gümüş para
- Orhan Bey döneminde ilk medrese
- Orhan Bey döneminde ilk düzenli ordu
- Orhan Bey döneminde ilk kez Rumeli’ye geçiş
- Orhan Bey döneminde ilk vezir ve kadı tayini
- Fatih Sultan Mehmet döneminde ilk altın para
- Abdülmecit döneminde ilk kâğıt para
- Murat döneminde ilk defa top kullanımı
- Murat döneminde ilk veziriazam tayini
- Murat döneminde ilk mali düzenleme
- Fatih Sultan Mehmet döneminde ilk örf-i hukuk yazılı hale getirilmesi
- İlk ticari ayrıcalığın verildi devlet Venedik
- Yıldırım Beyazıd döneminde ilk tersane
- Geleceğe dönük ilk bütçe Tarhuncu Ahmet Paşa
Kpss genel kültür tarih dersine ait “ Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 6 ” dan , “Taşra Yönetimi”, “Osmanlı Devleti Enler ve İlkleri” konularını işledik. Bir sonraki kpss tarih konumuz “Beylikten Devlete Osmanlı” olacaktır.
Osmanlı İmparatorluğu dünyanın en büyük ve uzun ömürlü imparatorluklarından biriydi ve on altıncı yüzyılın sonlarına kadar yüzlerce yıl boyunca devam etti. Bu büyük imparatorlukta birçok dönem yaşandı ve yönetimin farklı kademeleri mevcuttu. Bu açıklamada, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki taşra yönetimi üzerinde duracağım.
**Taşra Yönetimi** Osmanlı İmparatorluğu’nda, merkezi hükümetin idari yapısının bir parçasıydı. Bu yönetim sistemi, toprakların farklı bölgelerindeki idari işlerin yerel olarak yönetilmesini sağlıyordu. Taşra yönetimi, eyaletler, sancaklar ve kazalar olarak farklı düzeylerde örgütlenmişti.
**Eyaletler** Osmanlı İmparatorluğu’ndaki en büyük idari bölgelerdi ve her biri bir vali tarafından yönetiliyordu. Eyaletler, eyalet merkezi olarak bilinen bir şehirde bulunan vali konağında toplanan bürokratlar ve diğer yetkililer tarafından yönetiliyordu. Eyaletler, imparatorluk topraklarının geniş bir bölümünü kapsıyordu ve her birinin kendi savunma, vergi tahsili ve adalet sistemleri vardı.
**Sancaklar** ise eyaletlerin daha küçük idari birimleriydi. Her sancakta bir sancakbeyi tarafından yönetilen bir merkez ve ona bağlı olan kasaba ve köyler bulunuyordu. Sancaklar, eyaletlere bağlı olarak belirli bir bölgenin yönetimini sağlamakla görevliydi. Sancaklar, askeri, vergi tahsili, adalet ve güvenlik gibi konularda sorumluluk taşıyordu.
**Kazalar** ise sancakların daha küçük birimleriydi ve bir kazada bir kaymakam tarafından yönetiliyordu. Kazalar, sancaklara bağlı olarak belirli bir bölgenin idari işlerini yürütmekle sorumluydu. Bir kaza genellikle bir veya birkaç köy veya kasabayı içeriyordu ve bu bölgelerdeki günlük işlerin düzenlenmesi için sorumluydu.
Taşra yönetimi, Osmanlı İmparatorluğu’nun etkin ve düzenli bir şekilde yönetilebilmesi için hayati bir öneme sahipti. Bu sistem, farklı toplulukların ve bölgelerin ihtiyaçlarını karşılamak ve yerel yönetimi sağlamak için önemli bir araç olarak kullanıldı. Aynı zamanda imparatorluğun geniş bir alanda etkin olmasını ve kaynakların adaletli bir şekilde dağıtılmasını sağladı.
Bu açıklama, taşra yönetiminin Osmanlı İmparatorluğu’nda nasıl çalıştığını ve önemini vurgulamaktadır. HTML biçimlendirme etiketleri kullanılarak önemli kavramlar vurgulanmış ve başlıklar kalın hale getirilmiştir. Tabloların ise benzersiz örneklerle değiştirilmesi gerekmektedir. Bunun yerine sadece metin tabloları kullanılmıştır:
| Eyaletler | Sancaklar | Kazalar |
| ————- |:————-:| —–:|
| Rumeli Eyaleti | Gelibolu Sancak | Eceabat Kazası |
| Anadolu Eyaleti | Konya Sancak | Kulu Kazası |
| Mısır Eyaleti | Kahire Sancak | Nilüfer Kazası |
Bu tabloda, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki bazı eyaletler, sancaklar ve kazalar yer almaktadır. Bu örnekler, bu idari birimlerin farklı düzeylerde nasıl örgütlendiğini göstermektedir.
