Osmanlıda Hukuk ve Toplumsal Yapı Osmanlı kültür ve medeniyetinde işleyeceğimiz 3. bölümü oluşturmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunu kpss de geniş kapsamlı bir konu olduğu için bölümlere ayırmıştık.
Bir önceki konumuzda Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti bölüm 2 içerisinde; ordu yönetimi, maliye ve ekonomi alanları ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti bölüm 3’de ise Osmanlıda Toplumsal Yapı ve Osmanlıda Hukuk konuları işlenecektir.
Osmanlıda Hukuk ve Toplumsal Yapı
A. OSMANLIDA TOPLUMSAL YAPI
Osmanlılarda toplum Yönetenler (Beraya) ve Yönetilenler (Reaya) olarak ikiye ayrılırdı.
Yönetenler 3’e ayrılır:
- İlmiye Sınıfı: Ulema ve alimler sınıfı olarak da bilinir. Din, hukuk, eğitim-öğretim, adalet fevte işlerinden sorumlu sınıftır. Kadı, kazasker, şeyhülislam, imamlar, vaizler gibi.
- Seyfiye Sınıfı: Ordu ve donanmada görevli komutan ve askerlerin bulunduğu sınıftır. Sadrazam, yeniçeri ağası, kaptan-ı derya, beylerbeyi, sancakbeyi, subaşı, sipahiler gibi.
- Kalemiye Sınıfı: Bürokrasi, maliye, yazı işleri ve dış işleri ile ilgilenen sınıftır. Defterdar, nişancı gibi.
B. OSMANLIDA HUKUK
Osmanlıda hukuk Örfi ve Şer’i olmak üzere ikiye ayrılırdı.
Örfi Hukuk: Temeli gelenek ve göreneklere dayanan daha çok siyasi yaşamın düzenlenmesini sağlayan kuraları içerirdi. Padişah tarafından konulan kurallar mutlaka dini kurallara uygun olmalıydı.
Şer’i Hukuk: Temeli Kuran, hadis ve sünnetlere dayana daha çok sosyal hayatın düzenlenmesini sağlayan hukuk kurallarıdır.
Osmanlılarda hukuk alanında bir birlik yoktu. Çünkü Müslümanlara şer’i hukuk kuralları, Müslüman olmayan gayrimüslimlere ise kendi cemaat kuralları uygulanırdı.
Fatih Sultan Mehmet bu kuralları düzenlemiş ve Kanunname-i Ali Osman denilen bütünlüğü meydana getirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman ise bu yasaları yeniden düzenlemiştir.
- Şer’i Mahkemeler
- Nizamiye Mahkemeleri
- Cemaat Mahkemeleri
- Konsolosluk Mahkemeleri
- Ticaret Mahkemeleri
Kpss genel kültür tarih dersine ait “ Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 3 ” den “ Osmanlıda Toplumsal Yapı ” ve “ Osmanlıda Hukuk ” konularını işledik. Bir sonraki kpss tarih konumuz Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 4 olan “Eğitim-Öğretim”,”Yazı, Dil ve Edebiyat” konuları olacaktır.
Osmanlı İmparatorluğu, 14. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar hüküm süren ve tarihte benzersiz bir konuma sahip olan bir devlettir. Osmanlı İmparatorluğu’nun hukuk sistemi ve toplumsal yapısı, bu dönemde yaşayan insanların günlük hayatını şekillendirmiş ve sosyal düzeni korumuştur.
**Hukuk Sistemi**
Osmanlı İmparatorluğu’nun hukuk sistemi, İslam hukuku olan Şeriat ve yerel adetlerin karışımından oluşmaktaydı. **Şeriat** hukuku, işlerin Allah’ın emrettiklerine göre düzenlendiği İslam ahlak ve hukuk sistemini ifade ederken, **adet** hukuku ise yerel toplumların yüzyıllar boyunca oluşan gelenek ve göreneklerine dayalıydı.
Bu iki hukuk sistemini bir araya getiren ve uygulayan kurum ise **kadı** mahkemeleriydi. Kadı mahkemeleri, yerel meseleleri gözlemleyerek kararlar verirken, imparatorluğun genel düzenini sağlamak için şeyhülislam başkanlığındaki **şer’i mahkeme**ler de vardı. Hukuk sistemi, adaleti sağlamak amacıyla kurulan bu mahkemelerin çalışmalarıyla işlerlik kazanıyordu.
**Toplumsal Yapı**
Osmanlı İmparatorluğu’nun toplumsal yapısı, hiyerarşik bir düzene sahipti ve farklı sınıflardan oluşuyordu. **Sultân** (padişah) en üstte bulunurken, ona bağlı olarak **derebeyleri**, **paşalar** gibi soylu aileler ve **uçbeyleri** gibi askeri liderler yer alıyordu.
**Millet** sistemi ise farklı dini ve etnik gruplardan oluşan topluluklar için bir yapı sağlıyordu. Osmanlı İmparatorluğu’nun geniş toprakları üzerinde yaşayan Hristiyan, Musevi ve diğer azınlıklar, kendi dilleri, dini ritüelleri ve adetleriyle yaşama özgürlüğüne sahipti. Bu gruplar, kendi topluluklarının liderlerini seçer ve kendi iç işlerini düzenlerdi.
Bu benzersiz toplumsal yapı ve hukuk sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’nun başarı ve dayanıklılığına katkıda bulunmuştur. Her ne kadar zaman içinde değişikliklere uğramış olsa da, Osmanlı İmparatorluğu’nun hukuk ve toplumsal yapısı, tarih boyunca dikkate değer bir etki bırakmış ve kültürel bir zenginlik kaynağı olmuştur.
Bu metinde, önemli yerleri **bold** olarak işaretledim ve başlıkları kalın yaptım.
