Osmanlıda Bilim ve Sanat , Osmanlı kültür ve medeniyetinin önemli başlıklarındandır. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunun 5. bölümünde kpss‘de bugüne kadar pek çok soru çıkmış olan Osmanlıda bilim ve sanat alanlarına değinilecektir.
Bir önceki konumuzda Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 4’de; Eğitim-Öğretim, Yazı Dil ve Edebiyat ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 5’de ise “ Osmanlıda Bilim ve Sanat konuları işlenecektir.
Osmanlıda Bilim ve Sanat
A. OSMANLIDA BİLİM
Osmanlı Devletinde yetişen bazı önemli bilim adamları:
Akşemseddin: Fatih Sultan Mehmet’in hocası olmuş, din tasavvuf alanında çalışmaları ile tanınan bilgindir.
Ali Kuşçu: Fatih Sultan Mehmet döneminde Semerkant’tan İstanbul’a gelmiş matematik ve astronomi bilginidir.
Piri Reis: 16. Yy’da yaşamış denizci, haritacı, coğrafyacıdır. En önemli eserleri Dünya haritası ve Kitab-ı Bahriyedir.
Takıyüddin Mehmet: İstanbul’da ilk gözlemevini(Rasathane) kuran astronomdur.
Matrakçı Nasuh: 16. Yy’da yaşamış ve matematik, coğrafya, tarih alanlarında eseler vermiştir.
Katip Çelebi: 17. Yy’da yaşamış bilim ve düşünce adamıdır. Keşfu’z Zünun, Cihannüma ve Atlas Minor çeviris en önemli eserleridir.
Hezarfen Ahmet Çelebi: 17. Yy’da Galata Kulesinden atlayıp uçarak boğazın karşı yakasına geçmiştir.
Lagari Hasan Çelebi: 17. Yy’da ilk roket örneğini icat ederek uçmayı başarmıştır.
Evliya Çelebi: 17. Yy’da yaşamış ilk büyük Türk gezginidir. Seyahatname adlı eseri vardır.
B. OSMANLIDA SANAT
Osmanlılar sanatın birçok alanından çeşitli eserler vermiştir. Bunlardan en önemlilerini sırası ile inceleyelim.
Mimari: Türk-İslam devletlerinde en gelişmiş sanat dalı olan mimaride Osmanlılar da önemli eserler meydana getirmişlerdir. Birçok camii, saray, hisar, köprü, medrese, han, kervansaray, bedesten, hamam, kapalı çarşı, su kemeri ve türbe yapılmıştır.
Bazı önemli Osmanlı mimari eserleri ise şunlardır;
- Hacı Özbek Camii(Bursa)
- Yeşil Camii(Bursa)
- Orhan Gazi Camii(Bursa)
- Ulu Camii (Bursa)
- Üç Şerefeli Camii (Edirne)
- Yeni Camii(İstanbul)
- Sultan Ahmet Camii(İstanbul)
- Süleyman Paşa Medresesi(İznik)
- Sahn-ı Seman Medresesi(İstanbul)
- Süleymaniye Medresesi(İstanbul)
- Rüstem Paşa Medresesi(Amasya)
- Issız Han(Bursa)
- Sultan Hanı(Konya)
- Rüstem Paşa Kervansarayı(Edirne)
- Orhan Gazi Külliyesi(İznik)
- Fatih Külliyesi(İstanbul)
- Bayezid Külliyesi(Edirne)
- Süleymaniye Külliyesi(İstanbul9
- Edirne Bedesteni(Edirne)
- Kapalı Çarşı(İstanbul)
- Mısır Çarşısı(İstanbul)
- Bursa Sarayı
- Eski Saray(Edirne)
- Topkapı Sarayı(İstanbul)
- İshak Paşa Sarayı(Doğu Beyazıt)
- Yıldız Sarayı(İstanbul)
- Dolmabahçe Sarayı(İstanbul)
- Beylerbeyi Sarayı(İstanbul)
- Çırağan Sarayı(İstanbul)
El Sanatları: Osmanlılar el sanatlarında çok iyiydi. Güzel yazı yazma sanatı olan Hat ve resim sanatının bir türü olan Minyatür oldukça gelişmiştir.
Osmanlı Devletinde resim sanatı 19. Yy’dan itibaren gelişmeye başlamıştır. Şeker Ahmet Paşa, Osman Nuri Bey, Osman Hamdi Bey önemli Osmanlı ressamlarıdır.
Musiki: Osmanlıda Musiki eğitimi Enderun mektebinde verilirdi. Itri efendi, Dede efendi, Hacı Arif Bey, Zekai Dede önemli sanatçılarındandır.
Seyirlik Oyunlar: Meddah, kukla, karagöz, orta oyunu ve tiyatro gibi bölümlerden oluşuyordu.
Kpss genel kültür tarih dersine ait Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 6’dan, Osmanlıda Bilim ve Sanat konularını işledik. Bir sonraki kpss tarih konumuz Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti 6 bölümü “Taşra Yönetimi”, “Osmanlı Devleti Enler ve İlkleri” konuları olacaktır.
Osmanlı İmparatorluğu, bilim ve sanatta önemli bir dönem geçirmiştir. Bu dönemde, Osmanlılar hem yerli hem de yabancı bilim adamlarıyla birlikte çalışarak birçok bilimsel keşif ve ilerlemeler yaşamıştır. Sanat alanında da çeşitli disiplinlerde büyük başarılara imza atan Osmanlılar, mimari, edebiyat, musiki, resim, minyatür gibi alanlarda benzersiz eserler üretmiştir.
**Bilim**
Osmanlı İmparatorluğu döneminde bilim, medreseler ve saray çevrelerinde büyük ilgi görmüştür. Bilim adamlarının yetişmesine önem verilmiş ve çeşitli medreselerde bilim eğitimi verilmiştir. Özellikle İstanbul’daki Enderun Mektebi, Osmanlı bilim insanlarını yetiştiren önemli bir kurumdur.
Bu dönemde astronomi, matematik, coğrafya, tıp gibi alanlarda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Piri Reis’in dünya haritası ve Şerafeddin Sabuncuoğlu’nun tıp alanındaki eserleri bu ilerlemelerin en önemli örneklerindendir. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu, batıdaki bilimsel gelişmelere de ilgi göstermiş ve Avrupa’daki bilim adamlarının eserlerini Türkçe’ye çevirerek yayınlamıştır.
**Sanat**
Osmanlı İmparatorluğu, sanatta da büyük bir zenginlik yaşamıştır. Bu dönemde birçok mimari eser inşa edilmiş ve İslam sanatının özgün bir tarzı olan Osmanlı mimarisi geliştirilmiştir. Özellikle Topkapı Sarayı, Ayasofya Camii ve Süleymaniye Camii gibi yapılar, Osmanlı mimarisinin en önemli örnekleridir.
Edebiyat alanında da büyük bir gelişme yaşanmıştır. Yeniçeri Ocağı’nda yetişen şairler, özgün şiirler yazmış ve divan edebiyatını zenginleştirmiştir. Baki, Fuzuli, Nedim gibi ünlü şairler Osmanlı edebiyatının önemli isimleridir.
Musiki de Osmanlı döneminde büyük bir öneme sahiptir. Sarayda yetişen besteciler, benzersiz eserler ortaya koymuş ve Türk musikisini zenginleştirmiştir. Makam müziği ve Mevlevi ayinleri gibi müzik türleri bu dönemde gelişmiştir.
Resim ve minyatür ise Osmanlı sanatının başka bir boyutudur. Ressamlar, minyatürcüler ve tezhip ustaları, cami, saray ve kitap süslemelerinde benzersiz eserler ortaya çıkarmıştır.
Bilim ve sanat, Osmanlı İmparatorluğu’nun kültürel ve toplumsal yaşamında büyük bir öneme sahiptir. Bu alandaki gelişmeler, Osmanlıların çağdaş medeniyetlere olan yakınlıklarını gösterirken, aynı zamanda da Türk kültürünün zenginliğini yansıtmaktadır.
