Ölçmede hata ve ölçmede hata türleri, kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ölçmede hata ölçmeciden, ölçülen özellikten, ölçme aracı ya da yönteminden ve ölçme ortamından kaynaklanan hatalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ölçme ve değerlendirme içinde yer alan ölçmede hata konusu ölçme içinde yer alan istatistik konusuyla da birebir ilgilidir. Zaten istatistik konusuna gelindiğinde ölçmede konusu geçen güvenirlik, geçerlik ve kullanışlık konularına da değineceğiz.
Ölçmede Hata Kaynakları
1) Ölçmeciden kaynaklanan hatalar: Hatanın ölçmeyi yapan kişiden çıkmasıdır.
- Nesnel davranmaması
- Dikkatsiz olması
- Önyargıları
- Eğitim düzeyi
2) Ölçülen özellikten kaynaklanan hatalar: Hatanın üzerinde ölçme yapılan kişiden çıkmasıdır.
- Psikolojik durumu
- Önyargıları
- Stres
- Kişinin dikkatsizliği
- Kişinin sağlık durumu
3) Ölçme aracı ya da yöntemden kaynaklanan hatalar: Ölçmek istediğimiz özelliği yanlış araç ya da yanlış yöntemle ölçmemiz sonucunda ortaya çıkan hatalardır.
- Psikomotor davranışların yazılı yoklamayla ölçülmesi bu hata türüne örnektir.
4) Ölçme ortamından kaynaklanan hatalar: Ölçme ortamındaki eksikliklerden ya da olumsuzluklardan ortaya çıkan hatalardır.
- Sıcak ortam
- Gürültü
- Işık vs.
Ölçmede Hata Türleri
Kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme dersi içinde yer alan hata türleri 3 tanedir. Bunlar sabit hata, sistematik hata ve tesadüfi hatalardır.
1) Sabit Hata: Ölçmede hata türleri içinde yer alan sabit hata, ölçümden ölçüme değişmeyen hata türüdür. Her ölçümde hata aynıdır ve kaynağı bellidir. Ayıklanabilir bir hata türüdür.
Sabit hatanın olması için her ölçmede miktarın eşit olması gerekir. Oran verilmesi durumunda hata türü sabit olmaz.
2) Sistematik Hata: Ölçmede hata türleri konusunun ikincisi olan sistematik hata türünde, hata belli oranda karışır. Hatanın kaynağı bellidir ve hata düzeltilebilir. İki türlü olmaktadır:
- Biri yanlılık türüdür. Doğrudan geçerlilik ile ilgilidir
- İkincisi sistemli kısmıdır. Güvenirlik ile ilgilidir.
Sistematik hatanın temel özelliği hatanın belli bir kurala göre yapılmasıdır. Miktarın değişmesi hatayı sistematik yapmaz. Sistematik hata olması için mutlaka belli bir kuralın olması gerekmektedir.
3) Tesadüfi Hata: Ölçmede hata türlerinin sonuncusu olan tesadüfi hatada, hata kaynağı belli değildir. Hata düzeltilemez. Ölçme sonuçlarına nereden , hangi miktarda, nasıl karıştığı bilinmeyen hatalar tesadüfi hatalardır.
Kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme dersine ait ölçmede hata konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss ölçme konusu Ölçek Türleri olacaktır.
Hata Türleri Ölçme işlemi esnasında yapılabilen yanlışlıkları ifade eder.
Başlıca hata türleri şunlardır:
1. Sistem Hatası: Ölçüm cihazlarında veya kaynaklarda meydana gelen teknik problemler sonucu ortaya çıkan hatalardır. Örneğin, bir terazi veya termometrenin doğru ölçüm yapamaması gibi durumlar sisteme ait hatalardır.
2. İnsan Hatası: Ölçüm işlemini gerçekleştiren kişinin doğru ve hassas bir şekilde ölçüm yapmaması sonucu meydana gelen hatalardır. Örneğin, yanlış bir ölçüm cihazı seçmek veya yanlış bir birim kullanmak gibi hatalar insan kaynaklıdır.
3. Yöntem Hatası: Yanlış bir ölçüm yöntemi veya prosedürü kullanmak sonucu ortaya çıkan hatalardır. Ölçümün yapıldığı ortamın koşullarının yanlış belirlenmesi veya ölçümün gerçekleştirilme sırasında dikkate alınması gereken faktörlerin göz ardı edilmesi gibi durumlar yöntem hatalarına örnek verilebilir.
4. Ölçüm Hatası: Ölçüm cihazının veya sistemin doğası gereği meydana gelen doğal sapmalar sonucu ortaya çıkan hatalardır. Her ölçüm cihazının bir ölçüm hatası vardır ve ölçülen değerden farklı çıkar. Bu hata miktarı, cihazın kalibrasyon durumuna ve hassasiyetine bağlı olarak değişir.
Ölçme hataları, doğru sonuçlar elde etme amacımızı etkileyecek ve güvenilirliği azaltabilecek unsurlardır. Bu hataların minimum seviyede olması ve mümkün olan en doğru sonuçlara ulaşılması için doğru ölçüm cihazlarının seçimi, uygun yöntemlerin kullanımı ve insan hatalarının en aza indirgenmesi önemlidir.
Ölçme işlemlerinde hata türlerini fark etmek ve onları en aza indirmek, doğruluk ve güvenilirlik sağlamak için kritik bir adımdır.
Özetlemek gerekirse, ölçmede hata türleri dört kategoride incelenebilir: sistem hataları, insan hataları, yöntem hataları ve ölçüm hataları. Bu hataların doğru bir şekilde fark edilmesi ve en aza indirilmesi, doğru sonuçlar elde etmek ve güvenilirlik sağlamak için önemlidir.
