Ölçek Türleri kpss ölçme ve değerlendirme konuları açısından önemli bir yer kaplamaktadır. Ölçek Türleri konusuna geçmeden önce ölçek nedir? İlk önce bunu tanımlayalım. Ölçek ölçme sonucunda elde ettiğimiz sayı veya sembollerin matematiksel özelliklerini ifade etmektedir. Ölçek, ölçme aracı anlamına geldiği gibi, birim anlamında da kullanılır.
Ölçme sonucunda elde edilen veriler her zaman bir anlam ifade etmez. Bunun sebeplerinden biri ölçme için kullandığımız ölçek türleridir. Dolayısıyla ölçme sonuçları farklı ölçek düzeylerinden elde edilmektedir. Şimdi bu ölçek türlerini işleyelim.
Ölçek Türleri
1) Sınıflama Ölçeği (Adlandırma): Nitelikleri, benzerlik ya da farklılıklarına göre ayırmaya yarayan ölçeklerdir.
- Bu ölçeklerin belli bir başlangıç noktası ve birimi yoktur.
- Verilen sayıların sayısal anlamları yoktur. Sayılar adlandırma için kullanılır. Bu yüzden sınıflama ölçeğinin diğer adı da adlandırma ölçeğidir.
- Sayılar rasgele verilir.
- Ölçek türleri içindeki sınıflandırma ölçeğinde matematiksel işlemler yapılamaz. Yani toplama, çıkarma, çarpma ya da bölme yapılamaz. Sadece saymaya dayalı olan frekans, yüzde ve mod bulunabilir.
- Sınıflandırma ölçeği simetriklik özelliği taşır.
- Sınıflandırma ölçeği geçişlilik özelliği de taşır.
2) Sıralama Ölçeği: Kpss ölçme ve değerlendirme içindeki ölçek türlerinden sıralama ölçekleri, bir özelliğe sahip oluş derecesine göre ölçen ölçeklerdir.
- ”En” ve ”daha” sözcükleri kpss sorularında sıralama ölçeği için anahtar kelimelerdir.
- Ölçümleri arasında büyüklük, küçüklük gibi karşılaştırmalar yapılabilir fakat toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi matematiksel işlemler yapılamaz. Ancak ortanca (medyan) ve yüzdelikleri belirleyebiliriz.
- Sıralama ölçeğinde verilen rakamların matematiksel anlamı yoktur.
- Birimler arasında eşitlik yoktur.
- Nesneler en büyükten en küçüğe, en hafiften en ağıra gibi sıralanabilir.
- Sıralama ölçeklerinden elde edilen değerler birinci, ikinci, üçüncü gibi sıra sayılarını alabilir.
- Ölçme türleri içindeki sıralama ölçeğinde de geçişlilik özelliği vardır.
- Sıralama ölçeğinde simetriklik yoktur, asimetriklik vardır.
3) Eşit Aralıklı Ölçek: Ölçek türleri içinde yer alan eşit aralıklı ölçekler, ölçülen özelliğin belli bir başlangıç noktasına göre ve belli bir özelliğe sahip oluş miktarına göre eşit aralıklarla sıralanmasını ifade etmektedir.
- Ölçekte bulunan tüm birimler birbirine eşittir.
- İzafi (bağıl) bir sıfır vardır. Yani başlangıç noktası olan sıfırın matematiksel anlamda sıfır olmamasıdır. Dolaylı ölçme türüne girmektedir.
- Aynı amaçlı iki ölçek sonucu birbirine çevrilebilir.
- Oran hesapları yapılamaz. Ancak toplama ve çıkarma işlemleri ile aritmetik ortalama ve standart sapma hesaplanabilir.
4) Eşit Oranlı Ölçek: Kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme konularından ölçek türleri içindeki son inceleyeceğimiz bölüm olan eşit oranlı ölçekler, ölçülen özellik hakkında en duyarlı ölçme sonuçlarını veren ve en çok bilgiyi sağlayan ölçek türüdür.
- Gerçek sıfır vardır ve bu sıfır yokluğu ifade eder.
- Gerçek oran hesabı vardır. Her türlü istatistiki işlem yapılabilir. Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapılabilir.
Kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme dersi içindeki Ölçek Türleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss ölçme ve değerlendirme konusu Değerlendirme Öğeleri olacaktır.
Ölçek Türleri:
1. Nominal Ölçek: Nesneleri sınıflandırmak amacıyla kullanılan bir ölçek türüdür. Nesneler arasında sadece farklılık olup olmadığını belirler, ancak sıralama veya sayısal değerlendirme yapmaz.
2. Ordinal Ölçek: Nesneleri sıralamak amacıyla kullanılan bir ölçek türüdür. Nesneler arasında sıralama yapılabilir ancak aradaki farkların miktarı veya büyüklüğü belliy değildir.
3. Araştırma ölçeği (Interval): Nesneler arasında sıralama yapabilme ve miktar farklarını belirleyebilme imkanı sunar, ancak mutlak bir sıfır noktası yoktur. Örneğin, hava sıcaklığı, IQ skoru gibi ölçümler interval ölçeğe örnektir.
4. Oran ölçeği: Nesneler arasında sıralama yapabilme, miktar farklarını belirleyebilme ve mutlak bir sıfır noktasının olduğu ölçek türüdür. Örneğin, uzunluk, ağırlık gibi ölçümler oran ölçeğe örnektir.
| Ölçek Türleri | Açıklama |
|---|---|
| Nominal Ölçek | Nesneleri sınıflandırmak için kullanılır. Nesneler arasında sadece farklılık olup olmadığını belirler. |
| Ordinal Ölçek | Nesneleri sıralamak için kullanılır. Nesneler arasında sıralama yapılabilir ancak aradaki farkların miktarı belirsizdir. |
| Araştırma Ölçeği (Interval) | Nesneler arasında sıralama yapılabilir, miktar farklarını belirleyebilir ancak mutlak bir sıfır noktası yoktur. |
| Oran Ölçeği | Nesneler arasında sıralama yapılabilir, miktar farklarını belirleyebilir ve mutlak bir sıfır noktası vardır. |
