İsim Tamlaması | Ad Tamlamaları

İsim Tamlaması konusu, bir önceki konuda sözcük türleri başlığından incelediğimiz adlar konusun devamındaki alt başlığı oluşturmaktadır. Bu bölümde İsim Tamlaması içeriğindeki belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması, zincirleme isim tamlaması ve takısız ad tamlaması konularını örneklerle açıklamaya çalışacağız.

İsim Tamlaması (Ad Tamlamaları)

1) Belirtili İsim Tamlaması: Hem tamlayanı hem de tamlananı tamlama eki almış olan isim tamlamalarıdır.ÖrneklerTelefonun şarjıBahçenin duvarıMaçın sonucuBelirtili isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:Tamlayan kişi zamiri olabilir. Bu durumda tamlama ekleri zamire göre değişebilir.ÖrneklerBenim param Senin defterinBizim sorumuzTamlayanı da tamlananı da zamir olabilir.ÖrneklerBuranın nesiBöylelerinin sözüÇocuğun kimsesiBaşa sıfat gelebilir. Yani tamlayan sıfat tamlaması olabilir.Örnekler Sihirli bahçeninBeş sorunun cevabıO evin sahibiAraya sıfat gelebilir. Yani tamlanan sıfat tamlaması olabilir.ÖrnekKitabın yırtık sayfasıHem tamlayanı hem de tamlananı sıfat tamlaması olabilir.ÖrnekŞu dağın yüksek tepeleriFiilimsiler kullanılabilir.ÖrneklerGelişinin saatiKonuşmanın bitmesiAraya söz öbeği girebilir.ÖrneklerBenim size sözünü ettiğim kitabımHikayenin yarın anlatılacak kısmıBir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.ÖrneklerSınıfın neşesi HüsnüEvin sahibi adamÇocuğun söylediği sözTamlayan eki ‘-den’ olabilir.ÖrneklerÖğrencilerden beşiGelenlerden bazılarıEvlerden birkaçıTamlayanı ve tamlananı yer değiştirebilir.ÖrneklerSözleri yarım kalmıştı şarkınınDalları kırılmış yeşil ağacınGenellikle tamlayanı kişi zamiri olanlarda tamlanan eki düşebilir.ÖrneklerBizim ev…Sizin sınıf…Senin kitap…Ali’nin araba…Tamlayan ya da tamlanan ortak olabilir.ÖrneklerÇocuğun çantası ve ayakkabılarıEvin ve okulun sorunlarıTamlayanı Düşmüş İsim Tamlaması:Tamlayanı, ”benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” ise çoğu zaman söylenmez. Yani iyelik eki olan sözcükler bu şekilde tamlayanı düşmüş isim tamlaması olur.Örnek: Sorularınızı bugün sorunTamlananı Düşmüş İsim Tamlaması:Kimi zaman tamlayanı da söylenmeyebilir.Örnek: Bu kitap öğretmeninmiş.2) Belirtisiz İsim Tamlaması: Kpss Türkçe dersindeki bu ad tamlamasında tamlayan eki yoktur. Sadece tamlanan eki vardır.ÖrneklerSokak lambasıEv sahibiGün ortasıBelirtisiz isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:Tamlayan sadece kendi zamiri olabilir.ÖrneklerKendi evimKendi sorununuzKendi görüşleriKendi odasıFiilimsiler yani eylemsiler kullanılabilir.ÖrneklerÇocuk ağlamasıYürüyüş saatiBir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.ÖrneklerEv sahibi adamZeytin yeşili gözEl işi kazakBaşa gelen sıfat tamlamanın tamamına aittir.Dolayısıyla bir sıfatla nitelenen isim tamlaması olur.ÖrneklerEski Muğla evleriŞu test kitabıGüzel tepsi böreğiEğri kapı koluTamlayan ve tamlanan başka bir tür sözcük olabilir.ÖrneklerAnnem gibisiYa da edatıGeliyorum fiiliTamlayan bir cümle olabilir.ÖrneklerBugünün işini yarına bırakmaNe mutlu Türküm diyeneHer gün erken kalkmalısınNot: Belirtisiz isim tamlamalarında, tamlayan ve tamlanan arasında çeşitli anlam ilgileri görülür.Soru yağmuru (benzerlik ilgisi)Sel baskını (sebep sonuç ilgisi)Matematik defteri (amaç ilgisi)Vişne reçeli (ana madde ilgisi)Ege gezisi (Yer ilgisi)Masa örtüsü (çeşitlilik ilgisi)Belirtisiz ad tamlamasını sıfat tamlamasıyla karıştırmamalıyız. Sıfat tamlamasında tamlanan eki yoktur. Daha doğrusu hiç tamlama eki yoktur. Belirtisiz ad tamlamasında ise mutlaka tamlanan eki vardır.Yorgunluk hissinden …. (Belirtisiz ad tamlaması)Yorgun hislerden …. (Sıfat tamlaması)3) Takısız Ad Tamlaması: Takısız isim tamlamasında hem tamlayan hem de tamlanan eki yoktur. Yani tamlamayı oluşturan iki isim tamlama ekleri almamıştır. Ayrıca tamlayan mutlaka somut bir varlık adıdır. Tamlayanın ya neyden yapıldığını ya da neye benzediğini belirtir.ÖrneklerAltın bilezik (neyden yapıldığı belirtiliyor)Altın kalp (neye benzediği belirtiliyor)Sıfat tamlaması da takısız ad tamlaması da tamlama ekleri almamaktadır. Bu yüzden bu ikisini birbirine karıştırmayınız.ÖrneklerÇelik tencere => Takısız ad tam.Çelik tel => Takısız ad tam.Çelik bilek => Takısız ad tam.Solgun demet => Sıfat tam.Gül demeti => Belirtisiz ad tam.Gümüş dere => Takısız ad tam.Asfalt yol => Takısız ad tam.Asfalt yapımı => Belirtisiz ad tam.Sonsuz yol => Sıfat tam.Yün ceket => Takısız ad tam.Tahta kafa => Takısız ad tam.Taşlı yol => Sıfat tam.Taş yol => Takısız ad tam.‘Taştan yol, camdan kavanoz, kumdan kale’ cümlelerindeki kelimeler ismi sıfat yapan -den yapım eklerini almışlar ve sıfat tamlaması olmuşlardır.4) Zincirleme İsim Tamlaması: Kpss Türkçe içindeki isim tamlaması konusunda işleyeceğimiz son başlık olan zincirleme ad tamlaması, en az üç isimden oluşan isim tamlamasıdır.Tamlayanı ya da tamlananı ortak diğer isim tamlamalarıyla karıştırmamalıyız.Çelik kapının kolu (Zincirleme ad tam.)Çelik tencere ve bıçak (Tamlayanı ortak takısız ad tam.)Zincirleme isim tamlamasında da zamirler, fiilimsiler girebilir. Araya söz öbeği girebilir ve yer değiştirebilir.ÖrneklerHepimizin bu konudaki düşüncesinin tartışılması gerekiyor. (‘Hepimizin’ zamir, ‘bu konudaki…’ söz öbeği, ‘tartışılması’ fiilimsi)Gülleri açmıyor artık gül bahçesinin.Yüksek bahçe duvarının tahta kapısı.Evin kapalı balkon kapısı.Benim sana söylediğim sözün kısa özeti şudur…Zincirleme isim tamlamasının tamlayan ve tamlananı vardır. Tamlayan ve tamlanan belirtili, belirtisiz, takısız tamlamalar şeklinde olabilir.ÖrneklerBahçe duvarının sıvası => Tamlayanı b.siz isim tamlaması olan zincirleme is. tam.Çocuk seslerinin güzelliği => Tamlayanı b.siz zinc. is. tam.Evin kışlık ihtiyaçları => Tamlayanı belirtili tamlananı belirtisizEvin odunluk kapısı => Tamlayanı b.li tamlananı b.sizKöpek havlamalarının bitmesi => Tamlayanı b.sizAçlık sorununun kısaca giderilmesi => Tamlayanı b.sizÇocuğun yükseklik korkusu => Tamlayanı b.li tamlananı b.sizKorku filminin etkisi => Tamlayanı b.sizFilmin korkunç sonu => Tamlayanı b.siz is. tam.Bal tenekesinin açılmayan kapağı => Tamlayanı b.siz tamlananı sıfat tamlamasıDuygu selinin akışının kesilmesi => Tamlayanı b.siz is. tam.Türkçenin dil yapısı => Tamlananı b.siz zincirleme is tam.Türkçenin yapısal özelliği => Belirtili isim tamlamasıKpss genel yetenek Türkçe dersine ait İsim Tamlaması konusunu örneklerle beraber işledik. Bir sonraki konumuz sözcük türleri başlığının ikinci kısmı olan Sıfatlar olacaktır.

İsim tamlamaları, kavram olarak iki veya daha fazla kelimenin birleşerek tek bir isim oluşturmasıdır. Bu kelimeler arasındaki ilişki, belirli bir sıra veya bağlantıyla bir araya gelerek anlamının oluşmasını sağlarlar.

Örnek olarak “gözlük kabı”, “yaz tatili”, “otobüs şoförü” gibi ifadeler isim tamlamalarına örnek olarak verilebilir. Bu tür ifadelerde birinci kelime nesneyi, ikinci kelime ise nesnenin niteliğini, cinsini veya türünü belirtir.

**Başlıklar:**

İsim Tamlaması (Ad Tamlaması) Nedir?

İsim Tamlaması Örnekleri

**Tablolar:**