Fiiller konusunda, fiil çeşitleri, fiillerde kip, zaman ve kişi, basit zamanlı fiiller ve bileşik zamanlı fiiller başlıkları örneklerle beraber işlenecektir. Bir önceki Kpss Türkçe dersimizin başlığı bağlaçlardı. Bu dersimizde de sözcük çeşitlerinden biri olan Fiiller konusunu detaylandıralım.
Fiiller (Eylemler)
Fiiller, iş, oluş, hareket bildiren; mutlaka kişisi, kip ve zamanı da olan sözcüklerdir. Bir diğer tanımla fiiller kılış, oluş ve durum bildiren sözcüklerdir. Tanımlardan da anlaşılacağı üzere bir sözcüğün fiil olabilmesi için kişi, kip ve zaman özelliğinin olması gerekmektedir.Okumayı – (İş var ancak kişi, kip, zaman yok. Dolayısıyla fiil değil)Fiil ile yüklem aynı şey değildir. Çünkü yüklem fiil olabildiği gibi isim soylu da olabilir.ÖrneklerDağlar yeşillendi. (Fiildir. -mek, -mak eki gelir.)Dağlar yeşildi. (isim)Kız güzelleşmiş. (Fiil)Kız güzelmiş. (İsim)
Fiil Çeşitleri (Eylem Çeşitleri)
1) İş – Kılış Fiilleri: İnsan tarafından yapılan ve nesne alabilen fiillerdir. Yani ‘Neyi’ sorusunu sorduğumuzda cevap verebilen fiillerdir. Bu soruyu fiilin 1. tekil kişisine sormalıyız.Örnekler Okuyor ✓Uzanacağım ✘Düştü ✘Bakıyor ✘Anladık ✓ Gelmiş ✘Süsleyin ✓Getir ✓Alacak ✓Sormalısın ✓Silecekler ✓Görecek ✓Durmuş ✘Durduracağız ✓Temizlenmeli ✘Temizledik ✓2) Durum (Hareket) Fiilleri: Belli bir durumda, hareket şeklinde olmayı anlatan ve nesne alamayan fiillerdir. Yani fiilin 1. tekil kişisine ‘Neyi’ sorusunu sorduğumuzda cevap vermez.ÖrneklerUzandım, bakıyor, söyleniyor, beklenmeli, yukarıya, yükseldi, gülmeyin, ağlıyor…3) Oluş Fiilleri: Oluşum anlamı taşıyan fiillerdir. Yani zaman içinde oluşumu ifade eder. Ayrıca nesne alamayan fiillerdir.ÖrneklerOlgunlaştı, büyümüş, sarardı, beyazlaştı, mesleğinde yükseldi, yeşerdi…
Fiillerde Kip – Zaman – Kişi
Fiillerde mutlaka kip, zaman ve kişi özelliği vardır. Yani fiiller çekimlenebilir. Bu nedenle fiil ve çekimli fiil aynı şeydir. Ayrıca fiillerde 6 kişi vardır.Fiillerde 2 çeşit kip vardır. Bunlar haber kipleri ve dilek kipleridir.1) Haber Kipleri: Zaman anlamlı kiplerdir. Zaman anlamı taşır ve 5 şekli vardır:a) Miş’li Geçmiş Zaman: Duyulan, öğrenilen geçmiş zamandır.ÖrneklerGelmişim, Gelmemişim.b) Di’li Geçmiş Zaman: Görülen, bilinen geçmiş zaman.ÖrneklerGeldim, Gelmedim.c) Şimdiki Zaman: İş ve anlatış aynı zamandadır. ‘-yor’ ekiyle yapılır.ÖrneklerGeliyorum, Gelmiyorum.d) Gelecek Zaman: Anlatış öncedir, iş ise sonra yapılır. ‘-ecek, -acak’ ekleriyle yapılır.ÖrneklerGeleceğim, Gelmeyeceğim, Gelmeyecekmiyiz…e) Geniş Zaman: İş her zaman ve genel anlamdadır. ‘-r’ eki ile yapılır.ÖrneklerGelirim, Gelmem, Gelmez miyim…Geniş zamanın olumsuz biçiminde zaman eki olan ‘-r’ kaybolur ya da -‘z’ ye dönüşür. Bu neden bir fiilin geniş zamanlı olup olmadığını anlamak için fiilin olumlu halini düşünün.Anlatmayız => AnlatırızYapamam => YapabilirimYapmam => Yaparım2) Dilek Kipleri: Zaman anlamı taşımayan kiplerdir ve 4 şekli vardır:a) Gereklilik Kipi: ‘-meli, -malı’ ekleriyle yapılır.ÖrneklerGelmeli miyim, Gelmemeli miyim…b) İstek Kipi: ‘-e, -a’ ekleriyle yapılır.ÖrneklerGeleyim, Gelesin, Gele, Gelmeyeyim, Gelmeyesin…c) Dilek (Şart) Kipi: ‘-se, -sa’ ekleriyle yapılır.ÖrneklerGelsem, Gelmesem, Gelmesem mi…d) Emir Kipi: Kip eki yoktur. Kişi eklerini alabilir.ÖrneklerGel, Gelsin, Gelin, Gelsinler….
Basit ve Birşelik Zamanlı Fiiller
1) Basit Zamanlı Fiiller: Basit çekimli olarak da bilinen bu fiil türleri, haber kipi ya da dilek kipi eklerinden sonra ”idi, imiş, ise” anlamlı 2. bir ek daha almayan fiillerdir. Kısaca tek zaman ve kip eki alan fiillerdir.ÖrneklerOkudum ✓Gitmiş ✓Gelse ✓Sormasaydın ✘ => Basit zamanlı fiil değildir, çünkü birden fazla kip eki (idi, imiş, ise) almışYapmamışsa ✘ =>Basit zamanlı fiil değildir, çünkü birden fazla kip eki almışUyarıBasit zamanlı fiili, basit fiille karıştırmayınız. Basit fiil yapıyla ilgilidir, yapım eki almayan fiildir.Birleşik Zamanlı Fiiller: Bileşik çekimli fiillerdir. Haber kipi veya dilek kipi ekinden sonra ”idi, imiş, ise” anlamlı 2. bir zaman eki daha alan fiillerdir.ÖrneklerOkudum ✘ => Birleşik zamanlı fiil değildir, çünkü tek kip eki almış.Gitmiş ✘ => Birleşik zamanlı fiil değildir, çünkü tek kip eki almış.Sormasaydın ✓ Yapmamışsa ✓Kpss Türkçe dersindeki Birleşik zamanlı fiiller 3’e ayrılmaktadır:a) Rivayet Birleşik Zaman (-imiş)ÖrneklerYazdırmayacakmışsınGörünmemeliymişsinOkutsaymışlarb) Hikaye Birleşik Zaman (-idi)ÖrneklerÇalışmıştımAnlatmamalıydınYazdırmayaydıkC) Şart Birleşik Zaman (ise)ÖrneklerYazıyorsanKonuşturmadıysalarSilmezsen
- -Di’li geçmiş zamanın rivayet bileşiği yoktur.
- Dilek şart kipinin şart bileşiği yoktur.
- İstek kipinin şart bileşiği yoktur.
- Emir kipinin hiçbir birleşik zamanı yoktur.
Fiiller, yani çekimli fiiller kip, kişi ve zaman özelliğiyle bir cümlenin genellikle yüklemi olur. Ancak dilek şart ve şart bileşik zaman eki allan fiiller, fiilimsiler gibi yan yargı oluşturup cümlenin sonunda olmayabilir. Bu nedenle çekimli fiilleri ararken sadece yükleme bakmamalıyız.Zamanında konuşsaydım ve gereğini yapsaydım bugün üzülmezdik.Bana sorarsan onu dinle öyle karar ver.Tüm birleşik zaman ekleri (idi, imiş, ise) aynı zamanda ek fiil yani ek eylemdir. (Ek fiil konusu bir sonraki Türkçe konumuzdur)Gelmezdi (Ek fiil ve hikaye birleşik zaman)Alacaklarmış (Ek fiil ve rivayet birleşik zaman)Sorarsan (Ek fiil ve şart birleşik zaman)Kpss genel yetenek Türkçe dersindeki sözcük türlerinden olan fiiller konusu tamamlanmış oldu. Bir sonraki Türkçe konumuz fiillerle bağlantılı olan ek fiil (ek eylem) konusudur.
Filler, yazılı ya da konuşulan metinlerde anlamsız veya gereksiz görünen kelimeler ya da ifadelerdir. Türkçede filler, cümleye anlam katmayan kelimeler olarak kullanılır. Genellikle dilin akıcılığını sağlamak veya bir düşünceyi aktarmak için kullanılır.
Filler metinlerde bazen dolgu maddeleri olarak, bazen de cümlenin yapısını düzeltmek amacıyla kullanılır. Filler, cümlenin anlamını tam olarak taşımasa da iletişimi kolaylaştırır ve okuyucunun dikkatini çekmez. Birçok dilde, filler kelime olarak yerine konmazlar veya genellikle atılırlar. Fillere örnek olarak “ama”, “ve”, “o halde”, “ise” gibi kelimeler verilebilir.
Başlıklar
———–
Filler
Önemli Yerler
—————–
Filler, metinde doldurma yapmak için kullanılan kelimelerdir.
HTML Bold Tagı İle İşaretlenmiş Önemli Yerler
—————————————————-
Filler, metinde doldurma yapmak için kullanılan kelimelerdir.
Tablolar
———-
Orijinal:
| No | Isim | Yas |
|—-|———-|———|
| 1 | Ali | 20 |
| 2 | Ayşe | 25 |
| 3 | Ahmet | 30 |
Benzersiz Örneklerle Değiştirilmiş Hali:
| No | İsim | Yaş |
|—-|———-|———|
| 1 | Ece | 28 |
| 2 | Ahmet | 35 |
| 3 | Merve | 22 |
Yukarıdaki tabloda, örnek bir veri seti yer alır. Bu veri setinde, “No”, “İsim” ve “Yaş” sütunları bulunmaktadır.
