Demokrasi ve çeşitleri kpss vatandaşlık dersine ait, özellikle ülkemizdeki bireylerin de bilmesi gereken temel özelliklere sahip bir konudur. Vatandaşlık dersinin bu bölümünde demokrasinin tanımını ,araçlarını ve demokrasinin çeşitlerini irdeleyeceğiz.
Demokrasi
Kpss vatandaşlık dersinde yer alan demokrasi, kısa bir tanımla halkın kendi kendini yönetmesidir. Demokraside meclisin olması şart değildir. Bu önemli bir ayrıntıdır. Doğrudan demokraside görüldüğü gibi halk kendini meclis olmadan da doğrudan yönetebilmektedir.
5 temel ilkeye dayanır. Bu ilkeler olmadan demokratikleşmeden bahsedilemez.
- Eşitlik
- Özgürlük
- Milli Egemenlik
- Çoğulculuk (Çok Particilik)
- Temel hak ve hürriyetlerin güvenliği
Demokrasinin Araçları
1) Parlamento (Meclis): Halkı temsilen bir meclis seçilir.
2) Belli Aralıklarla Yapılan Seçim: Meclisin seçimlerle yenilenmesidir. Anayasamızın siyasi haklar ve ödevler kısmında seçim ilkeleri sayılmıştır. Bunlar;
- Serbest Oy: Oyların özgürce kullanılmasıdır.
- Genel Oy: Servet, vergi, öğrenim durumu ve cinsiyet gibi sınırlamalar olmaksızın bütün vatandaşların oy hakkına sahip olmasını ifade eder.
- Gizli Oy – Açık Sayım: Oyların gizli kullanılması ve herkese açık olarak sayılmasıdır.
- Eşit Oy: Her seçmenin bir tek oya sahip olması anlamına gelmektedir.
- Tek Dereceli Seçim: Seçmenlerin temsilcilerini doğrudan seçmelerini ifade eder.
3) Çoğunlukçuluk: Çoğunluğun dediğinin yerine getirilmesidir. Demokrasinin olmazsa olmazı değildir.
Demokrasi Çeşitleri
Kpss vatandaşlık dersinde demokrasinin çeşitleri 3 tanedir.
1) Doğrudan Demokrasi: Halkın tamamının alınan kararlarda etkili olmasıdır. Doğrudan demokraside meclis yoktur. Bu sebeple uygulanması zordur. Zenginlik ve nüfus azlığı ister.
2) Yarı Doğrudan Demokrasi: Temsilciler olmasına rağmen halkın da alınan kararlarda etkili olmasıdır.
- Referandum: Parlamento tarafından kabul edilen veya kabul edilecek olan bir kanunun halkın onayına sunulmasıdır. Türkiye’deki referandumlar :
- 1961 Anayasası’nın yürürlüğe girmesi.
- 1982 Anayasası’nın yürürlüğe girmesi.
- 1987 yılında siyasi yasaklıların yasağı kalksın mı? Diye yapılan referandum.
- 1988 yılında seçimlerle genel seçimler birleşsin mi? Diye yapılan referandum.
- 2007 Anayasa değişikliği referandumu.
- 2010 Anayasa değişikliği referandumu.
3) Temsili Demokrasi: Halkın, kendi seçtiği temsilciler tarafından idare edilmesidir.
Kpss genel kültür vatandaşlık dersine ait bu konu da tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss anayasa konusu Hükümet Sistemleri olacaktır.
Demokrasi, bireylerin eşit haklara ve özgürlüklere sahip olduğu, hükümetin ise halkın iradesiyle seçildiği ve yönetildiği bir siyasi sistemdir. Bu sistemde halkın, devlet başkanı, milletvekilleri veya diğer temsilcileri seçme hakkı vardır.
Demokrasi çeşitleri şunlardır:
1. Temsili Demokrasi: Bu türde halk, seçimlerle temsilcilerini belirler. Bu temsilciler halk adına kararlar alır ve devleti yönetir.
2. Katılımcı Demokrasi: Bu türde halk, doğrudan politik kararlara katılır ve yönetimi etkiler. Referandumlar veya halk oylamaları bu türün örnekleridir.
3. Parlamenter Demokrasi: Bu türde halk, parlamento aracılığıyla hükümeti seçer. Parlamento üyeleri ise genellikle halkın oyuna dayalı olarak belirlenir.
4. Konsensüs Demokrasisi: Bu türde ise farklı gruplar ve topluluklar arasında çoğunluk prensibi yerine uzlaşma prensibi esastır. Bu sayede hem azınlıkların hem de çoğunluğun çıkarları daha fazla gözetilir.
Demokrasi, birçok önemli avantaja sahiptir. İşte bunlardan bazıları:
* Bireysel Özgürlükler: Demokrasi, bireylere düşünce, ifade ve inanç özgürlüğü gibi temel hakları sağlar. Herkes eşit şekilde davranılır ve insan haklarına saygı gösterilir.
* Halk Katılımı: Demokrasi, halkın politik süreçlere katılma imkanı sağlar. Seçimler ve referandumlar vasıtasıyla her bireyin sesini duyurma ve kararları etkileme hakkı vardır.
* Hükümetin Hesap Verebilirliği: Demokratik sistemde hükümet, halka karşı sorumludur ve kararlarını açıklamak ve savunmak zorundadır. Bu sayede hükümet sapmalara karşı denetlenebilir ve hesap verebilir.
Tabloları benzersiz örneklerle kullanarak yeniden yazacak olursak:
|Demokrasi Türü | Açıklama
| ————- |————-|
|Temsili Demokrasi | Halk, seçimlerle temsilcilerini belirler ve bu temsilciler halk adına kararlar alır ve devleti yönetir. |
|Katılımcı Demokrasi | Halk, doğrudan politik kararlara katılır ve yönetimi etkiler. Referandumlar veya halk oylamaları bu türün örneklerindendir.|
|Parlamenter Demokrasi | Halk, parlamento aracılığıyla hükümeti seçer ve parlamento üyeleri genellikle halkın oyuna dayalı olarak belirlenir. |
|Konsensüs Demokrasisi | Farklı gruplar ve topluluklar arasında uzlaşma prensibine dayanan bir demokrasi türüdür. Herkesin çıkarları gözetilir. |
