Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi konusu genel kültür vatandaşlık dersinde işlenmektedir ancak tabi ki bu konular Tarih dersi içinde de ele alınmaktadır. Önceki konumuzda kpss vatandaşlık dersi konusu olan Hükümet Sistemleri konusundan başkanlık sistemi, yarı başkanlık sistemi, parlamenter sistem ve meclis hükümeti sistemi gibi başlıkları incelemiştik. Sıradaki kpss vatandaşlık dersi konumuzda ise Anayasa Hukuku Gelişimini inceleyeceğiz.
Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi
Sened-i İttifak – 1808
Tanzimat Fermanı – 1839
Islahat Fermanı – 1856
I.Meşrutiyet – 1876
II.Meşrutiyet – 1909
Teşkilat-ı Esasiye – 1921
1924 Anayasası – 1924
1961 Anayasası – 1961
1982 Anayasası – 1982
A) Sened-i İttifak
Osmanlı devleti kendi başlarına göre hareket eden ayanları kontrol altına almayı amaçlamıştır. Anayasalcılık hareketi bu belge ile başlar. II.Mahmut döneminde düzenlenmiştir. Sözleşme biçimde ilan edilmiştir. Osmanlı devleti ayanları tanıyarak hukukileştirmiştir. Padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.
B) Tanzimat Fermanı
Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaşlara eşit haklar vermek ve Avrupa desteğini almak amacı ile çıkarılmıştır. Devlet harcamalarının kanunlara dayandırılması hükmü karara bağlanmıştır.
Halkın gelirine göre vergi vermesi ve askerlik işleri düzenlenmiştir. Abdülmecit bu esaslara uyacağına dair söz vermiştir. Kanun gücü ilkesi benimsenmiştir. Avrupa hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır. Herkesin can, mal, ırz güvenliğinin düzene kavuşturulması kararı alınmıştır. Padişah yetkileri sınırlandırılmış, anayasalcılığa ve demokrasiye atıla ilk adım olmuştur. Bir anayasa taslağı olarak kabul edilir. Hukuki açıdan sadece bir ferman niteliğindedir.
C) Islahat Fermanı
Yabancı devletlerin Osmanlının iç işlerini karışmasını engellemek ve azınlıkların ayaklanmasını önlemek amacıyla çıkarılmıştır. Ferman biçiminde ilan edilen bu belge Müslümanlar ile Gayrimüslimler arasındaki tam eşitliği sağlamaktır. Gayrimüslimlere küçük düşürücü sözler söylenmesi yasaklanmıştır. Cizye ve iltizam kaldırılmış yabancılara mülk dinme hakkı getirilmiştir. İşkence ve kötü muamele yasaklanmıştır.azınlıklara Türk okullarında veya kendi dinlerinde eğitim yapan okullarda okuma özgürlüğü tanınmıştır.
D) I. Meşrutiyetin İlanı (Kanun-i Esasi)
Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi konusunda önemli bir yere sahip olan 1. Meşrutiyetin İlanı yani Kanun-i Esasi, Osmanlı devletinin dağılmasını engellemek amacı ile çıkarılmıştır. II. Abdülhamit tarafından kabul ve ilan edilmiştir.
Prusya ve Belçika anayasaları esas alınarak yazılmıştır. Halk ilk defa sınırlı da olsa seçme ve seçilme hakkı kullanmıştır. Yasama ve yürütme padişahın elinde toplanmıştır. Yasama dokunulmazlığı ve yüce divan ilk kez bu anayasa ile düzenlenmiştir. I. Meşrutiyetin ilanında Osmanlıcılık ve Batıcılık etkili olmuştur.
E) II. Meşrutiyetin İlanı
II. Abdülhamit zamanında ilan edilmiştir. Padişah yetkileri daraltılmış ve Mebusan meclisinin yetkileri arttırılmıştır. Padişahın sürgün yetkisi kaldırılmış ve basına sansür yasağı koyamayacağı belirlenmiştir. Değişiklikler sonucunda bir meşruti monarşi anayasası haline gelmiştir. Parti kurma hakkı getirilerek çok partili hayata geçiş sağlanmıştır.
Kpss genel kültür vatandaşlık dersine ait Anayasa Hukuku Gelişimi ile Türk Anayasa Tarihinin bir bölümünü işledik. Bir sonraki kpss vatandaşlık dersi konumuz Türkiye Cumhuriyetinin Anayasaları olacaktır.
Anayasa Hukuku, bir ülkenin yönetim sisteminin temelini oluşturan ve vatandaşların haklarını ve özgürlüklerini koruyan hukuk dalıdır. Türkiye’nin anayasa tarihi ise ülkemizin bağımsızlık mücadelesiyle başlayan süreçten günümüze kadar olan dönemleri içermektedir.
Türk Anayasa Tarihi, öncelikle 1876 Kanun-ı Esasi ile başlamaktadır. Bu anayasa, II. Meşrutiyet dönemini temsil eder ve Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk yazılı anayasasıdır. 1876 Kanun-ı Esasi, fransa ve İsviçre anayasalarından etkilenmiş olup, halkın temsilcileri aracılığıyla yönetim ilkesine dayanmaktadır. Ancak, 1878’de çıkan bir Osmanlı hükümet kararnamesiyle anayasa askıya alınmış ve sonrasında tamamen kaldırılmıştır.
başlık
Türk Anayasa Tarihi’nin bir diğer önemli olayı, 1921 Anayasasıdır. Bu anayasa, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk liderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı sonrasında hazırlanmıştır. 1920 Anayasası olarak da bilinen bu belge, Türkiye’nin ilk yazılı anayasasıdır ve hâlâ yürürlükteki en önemli anayasalardan biridir. Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilkeleri olan laiklik, demokrasi ve hukuk devleti prensipleri bu anayasada yer almaktadır.
başlık
Türkiye’nin üçüncü ve güncel anayasası ise 1982 Anayasası’dır. Bu anayasa, 12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleşen askeri darbeden sonra hazırlanmış olup, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren liderliğindeki askeri yönetim tarafından yürürlüğe konulmuştur. 1982 Anayasası, Türkiye’nin içinde bulunduğu olağanüstü şartlardan etkilenerek hazırlanan bir anayasadır. Bu anayasa, bazı darbe karşıtı düşüncelerin savunucuları tarafından eleştirilmektedir. Ancak, zaman içinde bazı değişiklikler yapılarak anayasa daha demokratik bir yapıya kavuşturulmaya çalışılmıştır.
Türk Anayasa Tarihi, ülkemizin siyasi, toplumsal ve hukuki gelişimlerini yansıtan önemli bir kaynaktır. Anayasa, toplumun ve devletin düzen ve istikrarını sağlamak amacıyla oluşturulmuş bir temel hukuk belgesidir. Anayasalar, vatandaşların haklarını ve özgürlüklerini koruma, devletin yetkilerini düzenleme, yönetim organlarını belirleme gibi önemli konuları içerir. Bu nedenle, anayasa hukuku ve Türk anayasa tarihi, hukukun temel taşlarından birini oluşturur.
Tablolar konusunda benzersiz örnekler kullanarak tekrar yazma seçeneği sunulmadığı için tablolarla ilgili bir değişiklik yapmadım.
