[ad_1]
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusu kpss de en geniş kapsamlı ve bizim için büyük önem taşıyan bölümdür.
Bir önceki konumuzda Anadolu Selçuklu Devletinin kültür ve medeniyeti ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusu içerisinde; devlet yönetimi, toprak yönetimi alanları işlenecektir
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti
Oğuzların Bozok Kolu’na bağlı Kayı boyu beyi Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç çevresinde kurulan Osmanlı Beyliği kısa sürede büyüyerek dünyanın en geniş imparatorluklarından biri haline gelmiştir. Konumuzda kısa sürede geniş topraklara ve güçlü bir devlet yapısına sahip olan bu beyliğin beylikten devlete ve dünya gücüne nasıl dönüştüğünü inceleyeceğiz.
- DEVLET YÖNETİMİ
Osmanlı Devleti Türk örf ve adetlerine ve İslami kurallara göre yönetilirdi. Yani Osmanlı Devlet yönetiminde Orta Asya Türk geleneği ile Türk İslam devletlerinin büyük oranda etkili olduğunu söylemek mümkündür.
Devlet egemenlik hakkının tanrı tarafından verildiğine inanılan ve Osmanlı soyundan gelen hükümdarlar tarafından yönetilirdi. Bu yönetim şekline Teokratik Mutlak Monarşi denilirdi.
- Bey
- Gazi
- Han
- Hakan
- Sultan
- Hünkar
- Padişah unvanları ile anılırdı.
Hükümdarlar yetkilerini dine ve töreye dayalı olarak kullanır ve ayrıca Kanunname-i Ali Osman denilen yasalar uygun davranırlardı.
Osmanlılarda padişahların emir ve buyruklarına Ferman veya Hatt-ı Hümayun, hükümdarlığın el değiştirilmesine Veraset Sistemi, hükümdar çocuklarına Şehzade, şehzadeleri eğiten akıl hocalarına Lala denilirdi. Padişahlar Cülus Töreni ile tahta çıkar ve Cülus bahşişi dağıtırlardı. Ülke yönetiminde padişahın en önemli yardımcısı Vezir-i Azam ( Sadrazam), en önemli kurumu ise Divan-ı Hümayun idi.
- Divan-ı Hümayun
Divan önemli devlet meselelerinin görüşüldüğü, üyeleri padişah tarafından belirlenen en büyük organdı. Önemli konular divanda görüşülüp karara bağlanır ve hükümdar onayından geçerek yürürlüğe konurdu. Ayrıca karaların uygulaması (Yürütme) ve üst düzey yöneticiler arasındaki davalara(Yargı) bakmakta divanın göreviydi. Bu yüzden divan Danışma Meclisi, Bakanlar Kurulu ve Mahkemeye benzerdi.
- Sadrazam (Vezir-i Azam): Padişahın mührünü taşır ve padişahtan sonra gelen en yetkili kişidir. Gerekli durumlarda Serdar- ı Ekrem sıfatı ile orduları yönetirdi. Fatih dönemi ile birlikte divana başkanlık yapardı. Günümüz Başbakan’ına benzerdi.
- Kubbealtı Vezirleri: Seyfiye sınıfına mensup sayıları 1-7 arasında değişen sadrazam yardımcısı olan diğer vezirlerdir. Günümüz Devlet Bakanlarına benzer.
- Kazasker: Adalet, hukuk ve eğitim-öğretim işlerinden sorumlu olan görevlidir.
- Defterdar: Maliye ve ekonomiden sorumlu olan görevlidir.
- Nişancı: Her türlü yazım işlerini yürüten ve padişah tuğrası (bir nevi imza) çeken görevlidir. Ayrıca fethedilen toprakların kaydını da tutar yardımcı katipler ile işlerini yürütürdü. Yardımcı katipler kurulu başkanına Reis’ülküttap Reis’ülküttap 16. Yüzyıldan sonra ayrı bir divan üyesi haline geldi.
- Reis’ülküttap: Dış ilişkilerden sorumlu olan görevlidir.
- Şeyhülislam: Din işlerinin en yetkili adamı ve alınan kararların ve yapılacakların dine uygunluğuna dair fetva vermekle görevli devlet adamıdır.
- Yeniçeri Ağası: Yeniçeri ocağının başında bulunan ve ocaktan sorumlu görevlidir.
- Kaptan-ı Derya: Deniz kuvvetlerinin ve donanmanın başında bulunan görevlidir.
- TOPRAK YÖNETİMİ
Osmanlı Devletinde “Ülke padişahın ve ailesinin ortak malıdır” anlayışı vardır. Osmanlılarda devlet yönetimi temelde Mülk arazi Miri arazi olarak ikiye ayrılır.
- Mülk Arazi: Mülkiyeti şahıslara ait arazilerdir. İki kısma ayrılır.
- Öşri arazi: Müslümanlara ait topraklardır. Vergileri öşür ve çift.
- Haraci arazi: Gayrimüslimlere ait topraklardır. Vergileri harac-ı mukassem ve harac-ı muvazzaf.
- Miri (Beylik) Arazi: Mülkiyeti devlete ait topraklardır. Alınıp satılamaz, devredilemez. Çeşitli bölümlere ayrılır.
- Dirlik arazi: Geliri devlet adamlarına ve memurlara maaş karşılığı asker beslemesi şartı ile verilen topraklardır. 3 kısma ayrılır.
- Has: Geliri 100 bin akçeden fazla ve üst düzey devlet adamlarına verilen,
- Zeamet: Geliri 100 bin ila 20 bin akçe arasında değişen orta dereceli devlet adamlarına verilen,
- Tımar: Geliri 20 bin akçe ve 3 bin akçe arasında değişen küçük dereceli devlet adamlarına verilen topraklardır.
- Mukaata arazi: Geliri doğrudan hazineye giden topraklardır.
- Yurtluk arazi: Geliri sınır boylarındaki görevlilere verilen topraklardır.
- Ocaklık: Geliri kale muhafızları ve tersaneye verilen topraklardır.
- Malikâne: Üstün hizmet gösterenlere verilen topraklardır.
- Paşmaklık: Geliri padişahın hanım akrabalarına verilen topraklardır.
- Vakıf: Geliri sosyal tesislere ve hayır işlerine ayrılan topraklardır.
- Arpalık: Bazı devlet adamlarına ek gelir olarak verilen topraklardır.
- Metruk: Halkın kullanımına bırakılan topraklardır.
- Mevat: Hiçbir işe yaramayan bataklık, çöl gibi topraklardır.
Kpss genel kültür tarih dersine ait “Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti 1” bölümünden “Devlet Yönetimi” ve “Toprak Yönetimi” konularını işledik. Bir sonraki kpss tarih konumuz Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti 2. bölümü olan “Ordu Yönetimi”,”Maliye ve Ekonomi” konuları olacaktır.
Osmanlı İmparatorluğu, tarih boyunca dünyaya büyük bir etki bırakmış, eşsiz bir kültür ve medeniyetin temsilcisi olan bir imparatorluktur. Günümüzde Türkiye topraklarında bulunan bu imparatorluk, 1299 yılında kurulmuş ve 1922 yılına kadar varlığını sürdürmüştür.
Osmanlı İmparatorluğu, sayısız başarılara ve önemli yerlere sahip olmuştur. Bu yerlerin başında İstanbul gelmektedir. İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olmuş ve imparatorluğun kalbi konumunda bulunmuştur. İstanbul, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli bir parçasıdır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun bir diğer önemli yeri ise Edirne’dir. Edirne, Osmanlı İmparatorluğu’nun ikinci başkenti olmuş ve imparatorluğun batıya doğru genişlemesinde stratejik bir öneme sahip olmuştur. Edirne, imparatorluk döneminde birçok tarihi yapıya ev sahipliği yapmıştır.
Bursa, Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş merkezi olarak bilinmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olan Bursa, imparatorluğun başlangıcından itibaren önemli bir kültürel ve tarihi merkez olmuştur. Bursa, Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerini barındıran Ulu Camii ve Yeşil Camii gibi yapılarıyla ünlüdür.
Türk kültürüne büyük etkisi olan Osmanlı İmparatorluğu, sanat ve edebiyat alanında da önemli bir miras bırakmıştır. Osmanlı dönemi edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan Divan-ı Hikmet, büyük bir değere sahiptir. Ayrıca Osmanlı minyatür sanatı da imparatorluk döneminde gelişmiş ve büyük bir önem kazanmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun kültür ve medeniyeti, bugün de hala etkisini sürdürmektedir. Türk mutfağından müziğine, geleneklerinden sanatına kadar birçok alanda Osmanlı mirası görülebilmektedir. Bu miras, Türk tarih ve kültürünün önemli bir parçasıdır.
Tablolarımızı değiştirirken şu örnekleri kullanabiliriz:
Önemli Yerler Tablosu:
| Yerler | Özellikleri |
|———-|—————-|
| İstanbul | Osmanlı başkenti olan şehir, tarihi ve kültürel miraslarıyla ünlü |
| Edirne | Osmanlı’nın ikinci başkenti, Osmanlı mimarisinin güzel örneklerini barındıran şehir |
| Bursa | Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş merkezi, önemli tarihi yapılarla dolu şehir |
Sanat ve Edebiyat Tablosu:
| Sanat/Edebiyat | Özellikleri |
|——————–|————————————————————-|
| Divan-ı Hikmet | Osmanlı edebiyatının önemli eserlerinden biri |
| Osmanlı Minyatürü | Osmanlı döneminde gelişen ve büyük bir önem kazanan bir sanat |
Bu şekilde önemli yerleri ve kültür öğelerini vurgulayarak, Osmanlı İmparatorluğu’nun kültür ve medeniyetinin Türk tarihine yaptığı benzersiz katkıları açıklamış oluruz.
[ad_2]
