18. Yüzyıl Islahatları çalışmalarında Osmanlı kaybettiği toprakları geri alma politikası yürütmeye çalışmış fakat başarısız olunca topraklarını korumayı amaç edinmiştir. Bozulmuş durumdaki devlet kurumları yapılan ıslahatlarla düzenlenmek istenmiştir. Önceki kpss konumuzda 17 Yüzyıl Islahatlarını incelemiştik. Sıradaki konumuzda ise 18. Yüzyıl Islahatlarını inceleyeceğiz.
18. Yüzyıl Islahatları
Lale Devri İsyanı
18. Yüzyıl Islahatları Lale devri ile başlamıştır. Bu devir Pasorofça Antlaşması ile başlar ve Patrona Halil İsyanına kadar devam eder. Haliç ve Boğaziçine yapılan sarayların bahçeleri ve bir çok yerde lale ekilmesi ve lale yetiştirilmesi döneme Lale Devri adının verilmesine neden olmuştur. Bu devrin en önemli devlet adamı Damat İbrahim Paşadır. 18. Yüzyıl Islahatlarında etkisi büyük olan ve Avrupadaki gelişmelerden yararlanmayı tercih eden bir yöneticidir. Bu dönemin en ünlü şairi Nedim, en ünlü minyatür sanatçısı Levnidir.
Lale Devri Islahatları
Avrupa’nın çeşitli yerlerine geçici elçiler gönderilmiştir.
İlk Türk matbaası İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından kurulmuştur.
Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatıdır.
Matbaa Avrupadan alınan ilk teknik yeniliktir.
1720’de İstanbul’da Yeniçeri ocağına bağlı olarak Tulumbacı Ocağı (itfaiye) kurulmuştur.
Devlet eli ile Yalova’da kağıt fabrikası açılmıştır.
İlk kez çiçek aşısı uygulanmıştır.
III. Ahmet Çesmesi dönemin en önemli eserlerinden biridir.
Avrupa Rokoko ve Barok tarzı örnek alınarak mimari eserler inşaa edilmiştir.
Enderun ve Yeni Camii kütüphanesi açılmıştır.
Lale Devrinde askeri alanda ıslahatlar önemli bir yer tutmamıştır. İstanbul surları onarılmıştır.
Patrona Halil İsyanı
Lale Devri ıslahatlarında lüks ve israfın artması, eğlence ve zevk düşkünlüğü tepkiye neden olmuştur. Damat İbrahim Paşanın izlediği politikalar, İran savaşındaki başarısızlıklar nedeniyle Patrona Halil ve arkadaşları ile halkı kışkırtarak isyan ettirmişlerdir. İsyancılar sadrazam ve bazı devlet adamlarının idamını istemişlerdir. Ve isyancılar padişah III. Ahmet’i tahtan indirerek yerine I. Mahmut’un padişah olmasını sağlamışlardır.
I.Mahmut Dönemi Islahatları
İlk yılı isyancılarla uğraşmakla geçen I. Mahmut Patrona Halil ve arkadaşlarını yakalayarak ortadan kaldırmıştır. Fransız asıllı Humbaracı Ahmet Paşayı(Kont dö Bonneval) askeri ıslahatlar yapması için göreve getirmiştir. Humbara ve topçu ocakları ıslah edilmiştir. Subay yetiştirmek için Hendesehane açılmıştır.
III. Mustafa Dönemi Islahatları
Yenilikçi bir düşünceye sahip olan III. Mustafa önemli ıslahatlar yapmıştır. Macar asıllı Baron Dö Tot askeri alanda çeşitli çalışmalar yapmış. Modern bir top dökümhanesi kurulmuş ve hafif toplarda yapmıştır. Avrupa’daki gibi Sürat Topçuları Ocağı kurulmuştur. Mühendishane-i Bahri Hümayun açılmış ve burada deniz subayı yetiştirilmiştir.
I. Abdülhamit Dönemi Islahatları
Avrupa’dan danışmanlar getirerek çeşitli ıslahatlar yapmıştır. Yeniçeri sayımı yapılmış ve ulufe alım satımı yasaklanmıştır. İstihkam okulları açılmış modern gemiler yapılmıştır. Yerli malı kullanımına önem verilmiş ve teşvik edilmiştir. İç borçlanma yani Esham Usulü uygulanmaya başlanmıştır.
III.Selim Dönemi Islahatları
Avrupadaki gelişmeleri ve yenilikleri yakından takip ettirmiştir. Avrupa tarzındaki ilk orduyu yani Nizamı Cedid ordusunu kurmuştur. Bu ordu masraflarını karşılamak için Irad-ı Cedid adında bir hazine kurulmuştur. Mühaendishane-i Berri Hümayun (Kara Mühendishanesi) açılmıştır. Avrupa’daki önemli başkentlere daimi eliçilikler açılmıştır.
Kpss genel kültür tarih dersi 18. Yüzyıl Islahatları konusunu işledik. Bir sonraki genel kültür tarih konumuz 19. Yüzyıl Siyasi Olayları olacaktır.
18. Yüzyıl Islahatları, Osmanlı İmparatorluğu’nun gerileme döneminde yaşanan dönüşüm hareketleridir. Bu hareketler, Batı’nın etkisiyle gerçekleştirilen reformlar ve değişikliklerle karakterizedir.
Bu dönemde yapılan reformlar, genellikle devletin merkeziyetçi yapısını güçlendirmek, ekonomiyi canlandırmak ve yönetimsel yapıyı modernleştirmek için gerçekleştirilmiştir. Bu açıdan, 18. yüzyıl ıslahatları Osmanlı İmparatorluğu’nun kalkınma ve yenileşme çabalarının bir parçası olarak değerlendirilebilir.
Bu dönemdeki önemli ıslahatlar şunlardır:
1. ***Nizam-ı Cedid***: Osmanlı ordusunun modernleştirilmesini amaçlayan bir dizi reform hareketidir. Osmanlı ordusuna modern askerî eğitim verilmesi, batılı askerî düzenlemelerin uygulanması ve modern silahların alınması gibi adımlar Nizam-ı Cedid’in temel hedeflerindendir. Bu ıslahatın hedefi, Osmanlı ordusunun hem modern savaş tekniklerine hem de dünyadaki askerî gelişmelere uyum sağlamasıydı.
2. ***Tanzimat Fermanı***: 1839 yılında II. Mahmud tarafından ilan edilen ve Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ıslahat hareketinin başlaması olarak kabul edilen bir belgedir. Tanzimat Fermanı, hukukun üstünlüğünü, eşitlik ve adaleti vurgulayarak toplumsal düzenin iyileştirilmesini hedeflemiştir. Bu belge, bireylerin haklarını güvence altına alarak, Osmanlı İmparatorluğu’nu daha adil ve modern bir devlet haline getirmeyi amaçlamaktadır.
3. ***Islahat Fermanı***: 1856 yılında II. Mahmud’un hükümeti tarafından ilan edilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda yapılacak reformlar için bir yol haritası niteliği taşıyan bu ferman, halkın yaşam şartlarını iyileştirmeyi, eşitlik ve adaleti sağlamayı amaçlamaktadır. Islahat Fermanı, kişisel hakları ve özgürlükleri garanti altına alarak, Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet otoritesini güçlendirmeyi hedeflemektedir.
Bu ıslahatlarda kullanılacak tabloları, benzersiz örnekleriyle değiştirmek için aşağıdaki şekilde düzenleyebiliriz:
1. Nizam-ı Cedid dönemi reformları:
1.1 Osmanlı ordusunun modernleştirilmesi
1.2 Batılı askerî düzenlemelerin uygulanması
1.3 Modern silahların alınması
2. Tanzimat Fermanı maddeleri:
2.1 Hukukun üstünlüğünün vurgulanması
2.2 Eşitlik ve adaletin sağlanması
2.3 Toplumsal düzenin iyileştirilmesi
3. Islahat Fermanı hedefleri:
3.1 Yaşam şartlarının iyileştirilmesi
3.2 Eşitlik ve adaletin sağlanması
3.3 Kişisel hakların ve özgürlüklerin garanti altına alınması
Bu şekilde, 18. yüzyıl ıslahatlarını daha anlaşılır bir şekilde ifade edebilir ve önemli başlıkları kalın olarak vurgulayabiliriz.
